Deze week ging een kameraad van me dood, Peter Custers. Marxist tot in zijn kleine teen. Intellectueel, activist, rusteloos zoeker naar een betere wereld. Hij voegde een begrip aan mijn vocabulaire toe: ongelijksoortige ruil. Daarmee doelde hij op het verkopen van wapens aan landen die daarvoor betalen met het geld dat ze verdienden aan waardevolle grondstoffen of productie. Hij schreef erover voor de tijdschriften 't Kan Anders en VDAMOK.
Bij
BONK (Burgerlijke Ongehoorzaamheid Non-Coöperatie, 1985-1988) leerde ik
hem kennen. Daar begon mijn antimilitaristische avontuur dat tot nu toe
voortduurt. Peter stapte daarna ook in andere werelden. Uit een daarvan
kwam zijn boek voort: Capital Accumulation and Women's Labor in Asian Economies,
over de rol van vrouwen in de Aziatische lage lonen arbeid. Een paar
weken voor zijn dood stuurde hij een mailtje dat dit boek – na een
vertaling in het Bengaals - ook in het Koreaans zou worden uitgeven.Hij schreef daarnaast ook het lijvig boek Questioning Globalized Militarism. Nuclear and Military Production and Critical Economic Theory over de militaire en nucleaire productie en de Waardeleer van Marx. Productie kan ook leiden tot negatieve waarde, en de rol van de Staat als sturend element moet niet vergeten worden, betoogde Peter. Ook de theorie van ongelijksoortige ruil werd er verder in uitgewerkt. Het boek eindigt met de zin: “Given the destructive impliations of the production and the export of arms, the capitalist system itself needs to be understood as deeply paradoxial.”
Ik moet er aan denken als ik pleidooien lees voor militaire interventie in Syrië, door het gooien van bommen, maar ook in (safe havens) of boven Syrië (no-fly)
waartoe steeds meer opgeroepen wordt. Ook door mensen die ik ken als
kritisch als het gaat om economische machtsverhoudingen in de wereld.
Het medeleven met de massale hoeveelheid vluchtelingen lijkt de
kritische houding te overstemmen. Maar is het door AK geleidde regime in
Turkije dan opeens een goede bondgenoot, terwijl ze zelf oorlog op het
vuur gooien in Syrië? Zullen NAVO-landen en hun bondgenoten (wie
anders?) een no-fly zone gaan handhaven in het belang van vluchtelingen,
of in hun eigen economisch en militair belang? De glijdende schaal
waarop je terecht komt als je militaire middelen gaat inzetten, zelfs
als dat 'alleen' een no-fly zone is, werd aangetoond in Irak 1991-2002
en Libië 2011.Een dergelijk ingrijpen is net zo min als de toegenomen Russische steun voor het regime van Assad in het belang van een oplossing van de burgeroorlog in Syrië. Niet alleen de spanningen in Syrië zelf zullen er door oplopen. Rusland zal zich er in krasse bewoordingen tegen uitspreken. De Westerse reactie zal niet lang op zich laten wachten en de verhouding zal er nog verder door verslechteren. Dat zal ook repercussies hebben ver buiten het Midden-Oosten. Er is een gezamenlijk belang: het bestrijden van de islamistische groepen in Syrië. Dat zou een begin van een diplomatieke oplossing kunnen zijn.
Het klinkt na decennia lang militair optreden misschien naief, maar ik ben niet de enige die zo denkt. Ook Staffan de Mistura de speciale gezant van de Verenigde Naties voor Syrië kwam onlangs met een dergelijke oplossing.
Peter maakte ook analyses over het conflict en dacht over oplossingen. Het doet me oprecht verdriet dat hij er niet meer is. Wat ik me nog levendig herinner is de tekst van Che Guevara op een schilderij boven zijn schoorsteenmantel: "At the risk of seeming ridiculous, let me say that the true revolutionary is guided by a great feeling of love." Het linkt zo lief en is zo waar. Maar die liefde betekent ook dat je nadenkt hoe je de kwetsbaarheid van mensen zo min mogelijk geweld aandoet. Met militaire middelen een snel einde maken aan de crisis in het Midden-Oosten en de regio daaromheen is een illusie, die voorbijgaat aan de machtmechanismes en economische belangen die de crisis nu juist veroorzaken. De basis voor de vluchtelingenstromen is gelegd tijdens de reeks oorlogen die in 1990 begon. Zowel The Nation als Radio Free Europe hebben deze week daarover teksten. Doormodderen op dezelfde weg is geen oplossing.
