Dodelijke Reaper drones en Fokker

De Nederlandse fabrikant van vliegtuigonderdelen, Fokker, neemt deel aan het installeren van componenten bij bewapende drones voor de VS. Waarom gaat de overheid hiermee akkoord?

(English version)

door Martin Broek

De Nederlandse luchtmacht schaft voor 187 miljoen euro vier General Atomics MQ-9 Reaper drones aan, inclusief grondstations om ze te besturen. Verwachte inzet omvat het verzamelen van informatie tijdens interventies c.q. humanitaire operaties en voor civiele taken.

Het Nederlandse Fokker (onderdeel van GKN/Fokker) wordt voor de aankoop beloond met deelname aan de productie van de Reapers. Zodoende maken Fokker-componenten onzichtbaar onderdeel uit van de geëxporteerde Reaper drones. Gezien de snelgroeiende populariteit van de drone en de erosie van het Amerikaanse wapenuitvoerbeleid zou Fokker kunnen evolueren naar een bedrijf met nog dodelijker producten.

Moordmachines

Gewapende drones bestaan al lang maar de inzet is de afgelopen twintig jaar sterk toegenomen. De eerste moderne drone-aanvallen vonden plaats in het begin van deze eeuw. Denk bijvoorbeeld aan de goed gedocumenteerde drone-aanval van 2002 in Jemen, een land waar de VS niet eens in oorlog mee was. Deze 'executie zonder proces' was volgens filosoof Laury Calhoun het begin van de 'niet vangen maar doden' aanpak.

Medea Benjamin van Code Pink onderstreepte deze kritische benadering in Drone Warfare door luitenant-kolonel John Nagel, een voormalige counter insurgency-adviseur van generaal Petreus, te citeren. Nagel beschreef de 'niet vangen maar doden' aanpak als 'een bijna op industriële schaal werkende moordmachine voor terrorismebestrijding'.

The Reaper is ontwikkeld door General Atomics - Aeronautical Systems (GA-ASI) en een van de grotere soorten drones. Hij kan worden bewapend met vier Hellfire-raketten en met geleide bommen. De camera's zijn in staat om bijvoorbeeld kentekens van auto's te herkennen. De drone is beroemd en berucht geworden door de eliminatie van terroristen en het doden van burgers in Afghanistan, Pakistan, Somalië en Jemen.

De MQ-9 Reaper is een doorontwikkeling van de Predator-drone, maar heeft een andere staart en is groter. De Britse Grim Reaper is de Nederlandse Magere Hein. De naam Reaper is gekozen met een reden: hoewel hij is uitgerust met ongeveer dezelfde observatieapparatuur als de Predator, is de Reaper 'een veel beter ontwerp voor de jacht op tegenstanders en het doden daarvan. Sommigen noemen het het eerste onbemande gevechtsvliegtuig'. Anders uitgedrukt: 'de primaire aanvalsdrone van het Amerikaanse leger'.

Ongewapend op het slagveld

Reaper drones worden door een aantal landen gebruikt (zie tabel), gewapend of ongewapend. De drones kunnen worden ingezet tijdens natuurrampen, zoals overstromingen, bosbranden en orkanen. Predators en Reaper drones worden ook door de VS gebruikt om op de grens met Canada en Mexico de bewegingen van mensen (migranten, vluchtelingen) te controleren.

De Nederlandse versie is 'nog niet bewapend', zoals het Reformatorisch Dagblad schreef, waarbij de zichzelf voortstuwende dynamiek van wapenaankopen zal worden gedreven door de onzichtbare hand van het Ministerie van Defensie. Die dynamiek wordt versterkt door de wens van VVD en CDA – voorstanders van bewapening van de Reapers met raketten, aldus dezelfde krant - met traditioneel een goede band met de krijgsmacht.

De Nederlandse Reapers zullen vooralsnog gebruikt worden voor het verzamelen van inlichtingen, surveillance en verkenning (het verkrijgen van informatie over vijandelijke troepen of posities) tezamen afgekort als ISR, een centraal onderdeel van moderne oorlogsvoering. Drones zoals de Reaper passen in deze ontwikkeling. In zijn boek Kill Chain beschrijft Andrew Cockburn in detail hoe de positie van een SIM-kaart werd opgepikt door een drone en de eigenaar gedood.

Helaas was dit niet het mobieltje van de terrorist die de Amerikaanse Special Forces dachten dat het was, maar een campagnevoerder voor een kandidaat bij de Afghaanse parlementsverkiezingen. Hij werd gedood omdat hij de verkeerde gsm in zijn handen had. Het is een van de vele voorbeelden van wat de afgelopen decennia mis is gegaan en tot grote verontwaardiging in de omgeving van de slachtoffers heeft geleid.

Fokker en drones

Het Nederlandse Fokker heeft een lange geschiedenis met de ontwikkeling van drones. Het op afstand bestuurde vliegtuig (RPA) van vandaag, zoals Predator en Reaper, bestaat mede door 'onderzoek en ontwikkeling gedaan in de late jaren 1930'. De pioniers gebruikten in 1937 een Fokker C-14B.

Tegenwoordig zijn twee Fokker-divisies betrokken bij de productie van Reaper-onderdelen. Fokker in Hoogeveen neemt sinds 2016 deel aan de productie en het onderhoud van de subsystemen van het landingsgestel voor de Predator B MQ-9 Reaper. Fokker Helmond produceert de landingsgestelsystemen voor dezelfde drones.

Fokker leverde zijn eerste landingsgestel in het voorjaar van 2017 en verwacht elk jaar 30-50 landingsgestelsystemen te produceren.'De GKN/Fokker-business afdeling en de Nederlandse industrie zullen een cruciale rol spelen op de groeiende markt voor Predator drones', waarschuwt General Atomics. Fokker zelf promoot zijn positie door te onderstrepen dat het ook om subleveranciers gaat (zoals KNWE en VDL GL Precision).

In totaal maken ongeveer tien Nederlandse bedrijven onderdeel uit van de toeleveringsketen. In een perscommuniqué van General Atomics wordt de directeur van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR), Michel Peters, genoemd: 'Het is een geweldige kans voor het NLR om samen te werken met GA-ASI en zo bij te dragen aan het uitbreiden van de bestaande Europese regels voor het gebruik van RPA's in het burgerluchtruim.'

Koninklijke Ten Cate is eerder genoemd (2013) als producent van cascodelen voor de Reaper-drone. Het bedrijf rapporteerde: 'Aan het begin van 2012 ontving TenCate Advanced Composites in de Verenigde Staten een Supplier Excellence Award van General Atomics Aeronautical Systems. (...) TenCate heeft composiet prepegs

geleverd voor de onbemande voertuigsysteemprogramma's van dit bedrijf.' Sinds die rapportage is het stil rond de relatie tussen het bedrijf en General Atomics.

Een van de andere bedrijven die met GA-ASI werken aan de MQ-9B is de Europese raketproducent MBDA (met een financiële holding in Nederland. Maar GKN Fokker is de hoofd toeleverancier.

Een vergoeding

Cruciaal voor de positie van Fokker is de aanwezige kennis van composietmaterialen die gebruikt worden om de drones lichter en de actieradius groter te maken, terwijl de inzet langer duurt. Maar de samenwerking is ook een gevolg van de industriële en regionale inschakeling die Nederland verwachtte bij aankoop van de drones door de Nederlandse strijdkrachten.

Kortom, een 'niets voor niets' mechanisme dat overeenkomsten vertoont met mechanismen die voorheen bekend stonden als compensatie en tegenwoordig vaak industriële participatie worden genoemd. General Atomics en Fokker 'werken al verschillende jaren samen om Predator B aan te bieden aan de Nederlandse strijdkrachten.' De positie van Fokker in het Reaper-programma heeft kortom een sterke band met het Nederlandse aankoopbeleid.

De landingsgestellen die door Fokker gemaakt worden, zijn voor ongewapende én gewapende Reapers, voor Reapers gebruikt door de Fransen in Mali en voor die gebruikt worden door de VS in Afghanistan. De drones zullen worden geassembleerd in de VS die de beslissing neemt over de uiteindelijke bestemming.

Prangende vragen

De samenwerking van Fokker binnen het Reaper-programma leidt tot prangende vragen. vormt India als bestemming vanwege zijn conflict met Pakistan soms geen een probleem voor de overheid? Is de Verenigde Arabische Emiraten, een van de meest actieve in de Jemen-oorlog, acceptabel voor de Nederlandse regering als exportbestemming? Of verbergt Den Haag zich simpelweg achter het formele argument: 'we zullen onze bondgenoten niet controleren en de VS heeft haar eigen wapenexportbeleid'. Slim omdat 72 procent van alle Nederlandse militaire export onderdelen bevat voor grotere wapensystemen en men dus vaak kan doen alsof de neus bloedt. Andersom is men minder onder de indruk van het beleid van bondgenoten, Europese landen hebben het Amerikaanse beleid maar te volgen.

De VS zet zijn Reaper-drones in bij conflicten in de Oekraïne alsmede in 'de oorlog tegen het terrorisme'. Die Amerikaanse drone-inzet is berucht en destabiliseert regio's en zelfs hele landen. Is Nederland het eens met de inzet van bewapende drones? Of hoopt de Nederlandse regering dat niemand ooit de vraag zal stellen of Fokker-producten bedoeld zijn voor de moordmachines van Washington.

Geschreven voor Ravage Webzine

Land	type	No. bewapend j/n/beide	Taken (niet uitputtend)
Australië		- j	Project AIR 7003 van Team Reaper Australië werkt aan een drone voor middelhoge en langdurige inzet (Medium-Altitude, Long-Endurance, MALE) die bij inzet volledig zal aansluiten op systemen (interoperabiliteit) van de Australische bondgenoten.
België	MQ-9B Sky Guardian	? n	Onderhandelingen gestart voor de aankoop van een paar Reapers. Brussel heeft toestemming gegeven de onderhandelingen met de VS te starten. België omschrijft de drones als waarnemings middelen, wat suggereert dat ze niet met wapens worden uitgerust.
Frankrijk	MQ-9 Reaper	6 n (j)	Ter ondersteuning van ingezette troepen, regionale veiligheid en interoperabiliteit met de VS. Levert een overzicht van het slagveld, anticipeert op vijandelijke intenties, vergroot opsporings- en reddingsacties en biedt grondtroepen ondersteuning. j: In de Military Balance van 2018 ( p. 73): In de zomer van 2017 kondigde het Franse Ministerie van Defensie aan dat de Franse Reapers op korte termijn bewapend zouden worden - mogelijk met Hellfire of Brimstone-raketten.
India	Guardian	- b	De krijgsmachtwil ze voor controle en om doelen op land en zee op te sporen.
Italië	9 MQ-9A Reaper 5 RQ-1B Predator	9 n 5 n	zijn bij High Value Target-bewaking en -verkenning (misschien SOF-ondersteuning). Volgens de In de Military Balance van 2018 ( p. 73) hebben de VS Italië gemachtigd de MQ-9 Reapers met Hellfire-raketten te bewapenen, hoewel het onduidelijk blijft of dit is uitgevoerd.
Marokko	Predator-A	4	Morokkaanse Luchtmacht
Nederland	MQ-9 Reaper	4 n	Zie tekst.
Spanje	MQ-9 Reaper	4 n	Missies omvatten land en zee identificatie, surveillance, verkenning, doelwitopsporing, gevechtsondersteuningsmissies, elektronische oorlogsvoering, en chemische, biologische, radiologische en nucleaire detectie, en opsporing van geïmproviseerde explosieven en opsporings- en reddingsacties.
UAE	Predator XP/RQ-1E	- n	Predator XP (in de VAE bekend als RQ-1E) kan autonoom staarten en landen. Gulf News stelt: GA-ASI is niet bevoegd om het bewapende MQ-9-model te verkopen aan een aantal landen, waaronder de VAE.
VK	Protector RG.1 (MQ-9B)	20 j	Schaft Reapers aan met tweemaal de huidige inzetduur. Wordt naar verwachting uitgerust met MBDA Brimstone raketten voor landdoelen en Raytheon Paveway IV precisiegeleide bommen.
VS	Predators: US Air Combat Command (ACC); Air Education and Training Command; Air National Guard Reapers: Air Combat Command (ACC); Air Force Special Operations Command (AFSOC); and Air National Guard and for the US Department of Homeland Security, and NAS
Note: Op de wiki pagina over de Predator wordt ook Turkije genoemd. Maar er is nooit sprake van een levering geweest (zie ook de Hürriyet).