Al eerder zag ik Oom Gong van hetzelfde gezelschap. Het was een voorstelling die me verbaasde doordat de grenzen tussen poppen en spelers, tussen echt en onecht, helemaal vervaagde. Theater Lakon speelt met de Indonesische wajang, Nederlands poppenspel, toneeltechnieken en voordrachtkunst. De kat van Melatti is gemaakt in Nederland, al is de muziek afkomstig uit Indonesië, zonder echt Indonesch te zijn. Het stuk ademt de uitwisseling tussen Indonesië en Nederland en tussen moderniteit en traditie.
De voorstelling vertelt het verhaal van een 8-jarig meisje dat sinds een tsunami ziek in bed ligt en steeds zieker wordt. Ze woont bij haar oma, die ze tijdens diezelfde tsunami redde, in een traditioneel huisje aan het water. Melatti wordt steeds overvallen door angstdromen waarin de tsunami terugkomt: vissen zweven over het podium en achter de twee grootbeeld wajangschermen; beelden verschuiven en verkleuren van hel licht tot diepblauw; en de muziek bereikt zijn hoogtepunt in koortsachtig gitaarspel.
Melatti's ouders werken in de stad bij een flessenfabriek. Ze bellen af en toe om te vragen hoe het met hun dochter gaat. Dat leidt iedere keer tot een moeizaam gebruik van het mobieltje. Het is een van de terugkerende grappen die tot gelach vanuit de zaal leiden. Oma doet het huishouden en geeft Melatti toverwater uit een bron die ouder is dan zijzelf. De bron blijkt aan het eind van het verhaal vervuild te zijn door de flessenfabriek. Het is de kat die dit uitvindt tijdens een fraai vormgegeven zoektocht, en die daar met recht bijzonder trots op is.
Het stuk doet me denken aan de manier waarop Indonesische activisten naar dorpen trekken om de bevolking uit te leggen waar de oorzaken van een probleem gezocht moeten worden. Een verschijnsel dat met een mooi Indonesisch woord advokasi wordt genoemd. Ik herinner me een betoog van een Indonesische vrouw over de vervuiling door een papierfabriek die zijn afvalwater loodsde op de rivier en financiering ervan door Westerse overheden. Mensen in de wijde omgeving werden ziek van de chemicaliën. Er was nauwelijks een woord dat ik van haar verhaal verstond, maar ik werd meegesleept door haar voordrachtskunst; waar woorden, klank en mimiek zo'n belangrijke rol in speelden.
Van agitatie is bij De kat van Melatti hier geen sprake. Het draait vooral om de vertelkunst, om het spel. Maar er is ook een niet opdringerige duidelijke boodschap: water is belangrijk, maar er kan mee gesjoemeld worden. Wat mij betreft wordt het verhaal daarover net iets te gemakkelijk afgerond door de kat die zo trots als een pauw zijn visies op water en over zijn eigen heldendaad vertelt.
De voorstelling mondt daarmee uit in een boodschap aan Nederlandse kinderen in de huiselijke situatie: 'laat de kraan niet lopen'; en 'water wees er zuinig mee'. Deze voorstelling heeft zoveel kracht, diepgang en is zo kunstig verteld dat een iets ingewikkelder en verder-van-mijn-bed slot ook mogelijk zou zijn. Volgens de dramaturg van de voorstelling, Jan Smeets, is dat de taak voor ouders en onderwijzers.
Het poppenspel van Theater Lukon doet meer dan een verhaal vertellen. De poëzie van de Indonesische taal wordt gebruikt. Oma praat nu en dan in het bahasa Indonesia, waardoor je uit Nederland weg kan dromen en wat de voorstelling groter maakt. De zaal reageerde nauwelijks met onbegrip op de voor de meeste onverstaanbare woorden (ze worden terloops vertaald door de kat of Melatti).
Voor me zaten kinderen die steeds opmerkten dat de poppen bewogen werden door mensen en handen: “Ze kunnen er niets van,” hoorde ik ze zeggen. Het grootste deel gaat de zaal ging wel mee met de overtuigend neergezette karakters en het verhaal. Het wordt stil in de zaal bij de onzekerheid over het welzijn van Melatti: dood of levend?
Een zaal vol volwassenen en kinderen die naar een verhaal over schoon drinkwater, een ziek meisje en vervuiling kijken. Menig NGO zou jaloers zijn op zoveel aandacht. Het poppentheater laat hier zijn grote kracht zien. De Kat van Melatti was mooi en grandioos qua vormgeving en spel. En, als je iets mooi vertelt dan krijg je mensen mee. Of zullen in ieder geval naar je luisteren.
Theater Lakon
Spel en poppen: Ista Putranto en Jet Smeets
Regie: Trudie Lute
Script: i.s.m. Florian Kullberg
Muziek: Doni Wijanarko
Decor: i.s.m. Dodog Soeseno
Dramaturgie: Jan Smeets
Voorstelling en speellijst zie: http://bit.ly/mZPPYX
4 opmerkingen:
Mooi verslag ! Die kritische kinderen waren aan het eind toch ook stil ? Toch meegesleept door het verhaal...
Jan geweldig dat je ergenszo gemakkelijk ergens anders kan belanden door mooi spel.
Dat is nou kunst ! Zouden de leden van het kabinet wel eens naar het theater gaan...?
ziet er heel mooi uit !
Een reactie posten