donderdag 3 oktober 2019

Strafmaatregelen voor eigen klanten

https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2018/09/18/materieelprojectenoverzicht-defensie-2018/Materieelprojectenoverzicht+Defensie+2018.pdf

"Deze zomer kwamen de Amerikanen al met een voorlopige lijst aan producten die in aanmerking kunnen komen voor strafheffingen. (...) Vliegtuigonderdelen uit de EU worden voor 100% belast. Dit zal gevolgen hebben voor de Nederlandse toeleverancier GKN Fokker, die onderdelen levert aan Boeing en Lockheed," aldus het Financieele Dagblad van 3 oktober 2019.

Het is een opvallende constatering, want de een groot deel van de Nederlandse leveringen naar de Verenigde Staten zijn het resultaat van wat vroeger compensatiebeleid heette en tegenwoordig Industriële Participatie (IP). Dat zijn afgesproken tegenprestaties bij Nederlandse wapenaankopen in de VS. De leveringen zijn kortom een gevolg van Nederlandse wapenaankopen in de Verenigde Staten.

Luchtmacht aankopen

Juist op het gebied van de luchtmacht aankopen is de VS belangrijk voor Nederland. In het Materieel Projecten Overzicht (MPO) 2018 (de laatste beschikbare versie) is te zien dat van alle 18 projecten van de Nederlandse luchtstrijdkrachten in de realisatie fase – waarvan de kleinste een waarde heeft € 38 miljoen en de grootste van bijna € 5 miljard – er in 15 gevallen sprake is van een wapensysteem uit de Verenigde Staten (p. 18). Dit naast een Zwitsers P7 project, de vervanging van radar door Thales Nederland, en Europees luchttransport (MRTT) door Airbus. De extra Joint Strike Fighters of F-35's die Nederland 2019 in de VS heeft besteld zitten er nog niet eens bij. Een fors deel van de Nederlandse militaire bestedingen voor wapens gaat kortom naar de Amerikaanse defensie reuzen Lockheed Martin, Boeing en Raytheon.

Europees Defensie Fonds

Er is nog een ander onderwerp waarbij Nederland eerder een steun dan een lastpost voor de Verenigde Staten is. Nederlandse Liberalen vinden, volgens Le Monde Diplomatique dat de Verenigde Staten toegang moet kunnen hebben tot het Europese Defensie Fonds. Maar krijgen nu toch van diezelfde Amerikanen de kous op de kop, want de trans-Atlantische banden die ze willen behouden zijn aan de overkant oceaan momenteel wat minder in de mode.

Idee fixe

Los van deze kwestie, maar wel met een duidelijk verband met het straffen van de wapenindustrie van bondgenoten is de idee fixe bij de Regering Trump dat in Europa alleen free riders te vinden zijn die op kosten van de VS hun veiligheid betalen. Toch besteden de landen van de Europese Unie samen na de Verenigde Staten nog steeds veruit het meeste aan militaire middelen en doen een groot deel van de aankopen bij Uncle Sam. Het lijkt er op dat de Regering Trump een win-win situatie creëert waarbij Europeanen wapens, zoals de F-35, in de VS kopen en anderzijds – om staatssteun en gratis meeliften – gezien worden als een onwillige hond die klappen moet krijgen.

Security exception

Of zit er nog een duveltje in een doosje, waaraan de schrijvers van het Financieele Dagblad niet genoemd hebben, nl. dat de militaire goederen uitgesloten zullen worden van een dergelijke belastingheffing op grond van de zgn. Security Exceptyion/Exemption die in vrijwel alle handelsverdragen is opgenomen. Dan zou het alleen om de civiele leveringen kunnen gaan. Het lijkt me aan de politiek om hier duidelijkheid over te krijgen. Dat is in het belang van een helder debat over trans-Atlantische relaties en de vraag waar grote defensie uitgaven gedaan worden.

Achteraf gezien

Zeker die laatste vraag lijkt me de veranderde windrichting in Washington niet onbelangrijk, zelfs de luchtmacht generaal die een belangrijke rol speelde in het F-35 dossier, stelt de vraag of aankoopen van de F-35 wel zo verstandig was met de kennis van nu en als je de Europese belangen in aanmerking neemt. De strafmaatregelen richting de Europese én Nederlandse luchtvaart industrie voegt aan die overweging nog een ijskoud schepje toe.

Economie of veiligheid

Dit is niet alleen een economisch en militair dossier maar ook een kwestie die miljarden uitgaven voor veiligheid aan de orde stelt. Kennelijk worden ze gezien als een onderdeel in de economische strijd met de concurrerende economische machtsblokken. Als dat zo is waarom zou dit veiligheidsbeleid dan de politieke en financiële steun moeten krijgen van allen in Nederland (en Europa) die te kampen hebben met veiligheidsproblemen van een heel andere orde, niet zo groot, maar wel dreigend, op het gebied van gezondheid, inkomen, woning, vuile lucht en een dreigende klimaat catastrofe. Die mensen zitten niet met de gevolgen voor de 'Nederlandse toeleverancier GKN Fokker', maar kunnen wel verstandiger bestedingen bedenken dan het spekken van Lockheed & Co.

Schreef 15 jaar gelden al over het conflict:

Boeing and Airbus: the Constitution and the defence Industry