 |
| bron |
In 2018 werd de Oekraïne toegevoegd aan het lijstje aspirant-NAVO-leden. En al jaren zijn de NAVO-landen de Oekraïense strijdkrachten aan het bewapenen. Vooral de Verenigde Staten heeft een fors wapenprogramma voor Kiev. Sinds 2014 leverde de VS militaire ondersteuning aan Oekraïne voor meer dan $ 5,4 miljard. Voor de doorvoer van Amerikaanse munitie naar Oekraïne wordt veelvuldig gebruik gemaakt van de Rotterdamse haven. Ook NAVO-lid Canada is sterk betrokken bij de bewapeningsprogramma’s, en ontwikkelt onder meer plannen om een munitiefabriek in de Oekraïne te bouwen. De EU heeft een structurele bewapeningsrelatie met Oekraïne en liet in het Associatieverdrag van 2014 vastleggen dat “Oekraïne en het Europees Defensieagentschap (EDA) nauwe contacten zullen leggen om de verbetering van de militaire capaciteit, met inbegrip van technologische kwesties, te bespreken.”
Oekraïne beschermen
De Oekraïne vraagt het westen op dit
moment om extra wapens. Voor Europa is dit een testcase voor zijn
wapenexportbeleid, dat bepaald dat geen wapens mogen worden geleverd
aan crisisgebieden en landen in conflict. In criterium 3 van de EU
Gemeenschappelijk Standpunt wapenexport staat dat: “De lidstaten
een uitvoervergunning weigeren voor militaire technologie of
uitrusting die gewapende conflicten zou uitlokken of verlengen of
bestaande spanningen of conflicten in het land van eindbestemming zou
verergeren.” Dit criterium wordt door EU-landen regelmatig
toegepast (en ook regelmatig geschonden) bij wapenexport naar landen
in confict. Maar niet vaak was Europa zo nauw betrokken. Geldt ook nu
het EU wapenexportbeleid?
Een oorlog is zelden beter te
rechtvaardigen dan in geval van zelfverdediging tegen een agressor.
Men moet met sterke argumenten komen om wapens te weigeren aan het
slachtoffer van agressie. Maar wat extra wapenleveranties gaan geen
beslissende bijdrage leveren om het Oekraïense leger op gelijke voet
met het Russische leger te brengen. Wapenleveringen hebben nu alleen
symbolische waarde. Ze bemoedigen de Oekraïne, maar ze verkleinen de
kans op een diplomatieke oplossing, en vergroten het risico op
escalatie.
Diplomatiek Duitsland
De nieuwe Duitse regering heeft dit
begrepen. In een interview met de Sächsische Zeitung zei de nieuwe
Groene minister van Buitenlandse Zaken Anette Baerbock: “Ik denk
niet dat het realistisch is om de militaire onevenwichtigheid met
dergelijke leveranties te keren. De beste bescherming is dat er geen
verdere agressie zal zijn.” Bovendien “hebben wapenleveringen de
neiging bij te dragen aan escalatie en zouden ons de mogelijkheid
ontnemen om in dialoog te gaan en te bemiddelen met Rusland”,
zei Stefan Meister van de Duitse Raad voor Buitenlandse Betrekkingen.
IJzervreters van de NAVO roepen Duitsland op ‘zijn militaire
verantwoordelijkheid te nemen’, maar Duitsland neemt zijn
veiligheidsverantwoordelijkheid. Beweren dat veiligheid alleen met
militaire middelen bereikt kan worden is kortzichtig en gevaarlijk.
Ook de Zweedse minister van
Buitenlandse Zaken Ann Linde zei recent dat het land geen wapens zal
leveren aan Oekraïne vanwege wapenexportregels. Het Buitenlands- en
Defensiebeleid van de nieuwe Nederlandse regering moet het doen
zonder de diplomatieke sensitiviteit van Sigrid Kaag. Hoekstra en
Ollengren stellen zich in lijn met de Amerikaanse stoerdoenerij, en
het beleid van de vorige regering om geen wapens aan Oekraïne te
leveren is teruggedraaid.
Het Europees overeengekomen
wapenexportbeleid bevat overigens nog een criterium dat reden geeft
om geen wapens aan Oekraïne te leveren. Criterium 7 van het EU
Gemeenschappelijk Standpunt stelt dat van export moet worden afgezien
als het risico groot is dat wapens worden “omgeleid binnen het
kopende land of opnieuw worden geëxporteerd”. Oekraïne is berucht
vanwege het feit dat zijn wapens in verkeerde handen belanden, en
diefstal vindt plaats op industriële schaal. “Oekraïne is
waarschijnlijk een van de grootste markten voor wapenhandel in
Europa. Het is al lange tijd een belangrijke schakel in de
wereldwijde wapenhandel, en deze rol is alleen maar geïntensiveerd
sinds het begin van het conflict in Oost-Oekraïne”, meldde de
Organised Crime Index.
Spierballen
De druk op de Duitse coalitie om het
beleid te veranderen is groot en komt gedeeltelijk ook van binnenuit.
Waarom verkoopt Duitsland wel wapens aan Egypte en niet aan Kiev?
vroeg Groene Europarlementariër Sergey Lagodinsky zich af. Blijkbaar
heeft hij even gemist dat de Groenen ook oproepen om de verkoop aan
Caïro te stoppen. Kiev gedraagt zich intussen als een straatvechter
om het Duitse standpunt te ondergraven en geeft het land bijna de
schuld van de acties van Poetin. De Oekraïense minister van
Buitenlandse Zaken, Dmytro Kuleba, riep zijn “Duitse partners op
om te stoppen met het ondermijnen van de eenheid met dergelijke
woorden en daden en Vladimir Poetin aan te moedigen een nieuwe aanval
op Oekraïne te lanceren.”
Het Duitse standpunt is echter verstandiger, en meer in het belang van de vrede in Oekraïne. In plaats van het leveren van wapens is een heel scala aan beleidsmaatregelen mogelijk. Dit is niet het moment voor de grootste spierballen maar voor de grootste hersenen. Buitenlands beleid moet niet gaan over macht en prestige, maar over veiligheid van staten en mensen.
Martin Broek & Wendela de Vries – Stop Wapenhandel
