Bijna alle moderne
Russische wapens zijn afhankelijk van hoogwaardige elektronica die
wordt geïmporteerd uit de VS, het Verenigd Konikrijk, Duitsland,
Japan, Israël, China, Nederland en enkele andere landen, aldus het
Brits rapport Operation
Z; the death throes of an imperial illusion.
Ook vanuit Nederland zijn elektronische componenten verkocht voor
Russische militaire radio's “die de
ruggengraat vormen van de tactische communicatie van het Russische
leger.” Dit soort informatie toont
aan hoe belangrijk een scherpere exportcontrole is om de Russische
oorlogsinspanningen te frustreren.
Tekst loopt door onder illustratie
De technologie werd
gevonden bij technisch onderzoek door de Oekraïense
inlichtingendiesnten en uit gelekte Russische documenten. Ze is
beschreven in technische rapporten die zijn ingezien door de auteurs
van het Britse Royal
United Services Institute (RUSI), een
gerenommeerd onderdeel van de Britse militaire establishment.
Een
modern wapenplatform is een ingewikkeld systeem dat zonder
geavanceerde technologie niet goed kan functioneren. Rusland is niet
in staat om alle technologieonderdelen zelf te produceren. Alleen al
het communicatiesysteem van het Il-76 transportvliegtuig bevat
tachtig onderdelen die niet kunnen worden vervangen door in Rusland
gefabriceerde onderdelen. Deze moeten dus geïmporteerd worden. Deze
afhankelijkheid van buitenlandse technologie geldt voor de meeste
geavanceerde wapensystemen van Rusland.
Sancties zijn daarom
niet symbolisch, ze belemmeren de Russische militaire operaties en
wapenindustrie echt. Ze zouden nog sterker zijn in combinatie met de
sancties tegen Russiche olie en gas die buitenlandse valuta naar
Rusland brengen om wapens te kopen (SIPRI
concludeerde dat de olie-inkomsten en het
militaire budget nauw met elkaar verbonden zijn). Sancties die nu
langzaam
ingevoerd door de lidstaten van de Europese Unie.
Het dichten van alle lacunes in de EU-controle op strategische export
was voordat de oorlog begon echter verre van robuust.
Aangezien de
oorlog in Oekraïne langer zal duren dan de Russen hadden verwacht,
wordt ook de toegang tot deze technologie belangrijker voor het leger
van Poetin. Rusland ontwikkelt momenteel verschillende manieren om
sancties te omzeilen door overzichten te maken: van wat er in eigen
land wordt geproduceerd; wat er in 'bevriende' landen kan worden
gekocht; en wat de door het inzetten van sluipwegen aan essentiële
technologie kan worden verkregen, zelfs zonder toestemming van de
eigenaar van het intellectuele eigendom. Rusland heeft brievenbus
firma's opgericht om stiekem wapenproductietechnologie te importeren,
zo bleek onlangs uit onderzoek van de Belgisch-Franse
publieke omroep RTBF op basis van gelekte
documenten.
In een bijgevoegde tabel bij het RUSI-rapport
gaven de schrijvers een voorbeeld van in het buitenland gemaakte
componenten in een Russisch wapensysteem, het Automatic Radio
Interference (jamming) Station Borisoglebsk
2. Dit systeem is een belangrijk hulpmiddel in
elektronische oorlogsvoering en ontworpen om communicatie- en
GPS-systemen te verstoren. Het wordt geproduceerd sinds februari
2015, dus nadat de sancties vanwege de annexatie van de Krim waren
ingesteld. Kort nadat de productie was gestart, werd het systeem
gebruikt in Oost-Oekraïne (en ook Syrië) op een manier die zelfs
voor NAVO-landen moeilijk te weerstaan zou zijn.
In een vier
pagina's lange geïllustreerde tabel gaf RUSI de subsystemen en de
daaropvolgende elementen met productiecode en land van herkomst voor
het jammingsysteem. Veel onderdelen komen uit de VS en sommige uit
Duitsland, Zuid-Korea, Taiwan, het VK en Nederland. Het Nederlandse
element is een zogenaamde breedband RF-transistor (BLF647P).
Het wordt geproduceerd door Ampleon,
en bedrijf met het hoofdkantoor in Nijmegen.
De technologie lijkt onder de
EU-code voor tweeërlei gebruik (5A001.4) te
vallen. De Nederlandse overheid heeft in 2016 en 2017 meerdere
licenties gegeven voor export naar Rusland van de categorie A5001
technologie. Het is niet duidelijk of deze vergunningen verband
hielden met de Borisoglebsk. Ook is niet duidelijk of de subsystemen
voor het militaire jamming-systeem door de Nederlandse overheid als
'dual use' worden beschouwd en zo niet of dat dit na de
RUSI-onthullingen zal veranderen. Uit het nauwkeurig lezen van de
RUSI-tekst blijkt dat de auteurs meer hebben gezien – zeer
vermoedelijk ook voor Nederland – dan beschreven.
Het
rapport stelt dat bedrijven die de componenten vervaardigen misschien
niet wisten dat het Russische leger de eindgebruiker was. Dat kan
nauwelijks nog een excuus zijn als het tot vandaag doorgaat. Maar het
is niet alleen de verantwoordlijkheid van de producenten om het te
weten. Het zijn ook de overheden die de vergunningen verstrekken om
de dual use producten te exporteren die hierin een controlerende rol
moeten spelen. De bevindingen in de Oekraïense inlichtingenrapporten
zoals gezien door RUSI onderstrepen de noodzaak om producenten actief
te informeren en te controleren om verkopen aan Rusland streng te
beoordelen en voorzichtig te zijn om mogelijke wederuitvoer te
voorkomen.
Vragen moeten worden gesteld door alle relevante
sectoren binnen de samenleving die dergelijke informatie tegenkomen,
zoals producenten, controlerende instanties, onderzoeksjournalisten,
hackers en activisten. In een artikel naar aanleiding van het
RUSI-rapport roept Daniel
Salisbury op tot een gezamenlijke aanpak, die
moet leiden tot exportcontroles om de oorlogsmachine van Poetin te
ondermijnen. Het stopzetten van leveranties moet verder gaan dan
alleen het invoeren van embargo's, schreef hij.
Het is
onmogelijk om alle gaten naar Rusland te dichten. De wederuitvoer van
technologie kan worden beperkt met strengere controle,
eindgebruiksverklaringen en controles, maar de meeste landen in de
wereld hebben nog steeds vriendschappelijke betrekkingen met Rusland
en zijn mogelijk bereid om deel uit te maken van de sluipwegen voor
wederuitvoer. Het RUSI-rapport stelt dat deze aanvoerroutes moeten
worden ingeperkt. Er zal een delicaat beleid nodig zijn om dit te
doen zonder de regeringen in deze staten te vervreemden. Het
beëindigen van de export voor tweeërlei gebruik naar met Rusland
bevriende landen is om verschillende redenen onmogelijk. Het maakt
een groot deel uit van de economie, is moeilijk te controleren en
items zijn nuttig voor militair en civiel gebruik in een breed scala
van sectoren zoals de voedingsindustrie, gezondheidszorg,
wetenschappelijk onderzoek enz.
Rusland bereidt zich voor op
een langdurig conflic en het stoppen van de technologieleveranties is
daarom belangrijk: “Het beperken van
Ruslands vermogen tot langdurige gevechten na de zomer kan effectief
mogelijk worden gemaakt door de toegang tot moderne bewapening te
verminderen”, besluit RUSI. Doet de
Nederlandse regering al het mogelijke om toekomstige export van
Nederlandse technologie voor wapentuig en militaire technologie tegen
Oekraïne te voorkomen? Het is tijd om strenge controle te eisen.
Tekst geschreven voor Stop Wapenhandel
In English: Dutch sales help Russian's at the battlefield
