Nederland levert inderdaad helikopteronderdelen aan Libië

Heeft Nederland nu wel of geen helikopteronderdelen aan Libië geleverd? Minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal stelt vandaag:

In augustus 2008 is een uitvoervergunning verleend aan een in Nederland gevestigd bedrijf om gereviseerde onderdelen van militaire transporthelikopters aan een Italiaans bedrijf te leveren. Dit bedrijf ruilde deze en andere elders ingekochte delen voor kapotte delen van de eerder vanuit Italië aan Libië geleverde transporthelikopters voor onderhoudsdoeleinden. Deze vergunningaanvraag is getoetst op de eindbestemming Libië. Begin 2010 heeft Nederland opnieuw een uitvoervergunning verleend voor een vergelijkbare omruil van onderdelen voor deze helikopters, maar deze vergunning heeft niet geresulteerd in een daadwerkelijke uitvoer.

Natuurlijk laat hij hier buiten beeld dat het om militaire transport helikopters van het type Chinook gaat, waarmee ook de Nederlandse luchtmobiele brigade is uitgerust. Dat ze nog vliegen komt door het oplappen met o.a. Nederlandse onderdelen en dat is dus minder onbelangrijk dan de Minister doet schijnen. Je kan van hem ook niet verwachten dat hij stilstaat bij de functie van deze militaire helikopters in het land van Gadaffi, waar de afstanden groot zijn en de oppositie vooral in het oosten zit. (Zie bijvoorbeeld: AFP 4 maart 2011, 'Kadhafi forces hit Libyan rebels east and west:"From the capital correspondents could see half-a-dozen Chinook twin-rotor transport helicopters flying towards and away from Zawiyah.¨). Hij vertelt er ook niet bij dat het hem spijt dat de Chinooks in Tripoli zijn ingezet bij het neerslaan van protesten, zoals in veel rapporten op het internet is gemeld: "Separate witnesses have reported that armed troops, possible the 'mercenaries,' have been moving about the capital using such helicopters."

Hieronder een voorbeeld van de inzet van een Chinook door de Amerikanen in Afghanistan om het beeld weg te nemen dat het hier om speelgoed gaat. (In Tripoli zie hier: http://www.libyafeb17.com/2011/02/breaking-chinook-filmed-over-jumhuriya-street-tripoli/).



doorvoer

Je hoeft van hem ook niet te verwachten dat hij er bij stil staat dat het niet alleen om door Nederland geleverde onderdelen gaat, maar dat de goederen ook via de Amsterdamse luchthaven Schiphol aan Libië zijn geleverd.

Doorvoer naar Libië
Datum	Hoeveelheid/Product	Bestemming	Herkomst	Via
01-09-2008	kg CH47 helikopter onderdelen	Libië	Italië	Vliegtuig Schiphol
14-01-2009	209 kg CH47 helicopter onderdelen	Libië	Italië	Vliegtuig Schiphol
14-01-2009	769 kg CH47 helicopter onderdelen	Libië	Italië	Vliegtuig Schiphol
20-02-2009	142 kg Delen van Chinook helicopters	Libië	Italië	Vliegtuig Schiphol

---

Antwoorden van de heer Rosenthal, Minister van Buitenlandse Zaken, mede namens de heer Bleker, Staatssecretaris van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie, op vragen van de leden van Bommel en van Dijk (SP) over wapenuitvoer naar Noord-Afrika en het Midden-Oosten.

Vraag 1
Is het waar dat Nederland in 2008 en 2009 toebehoren voor militaire transporthelikopters en nachtzichtkijkers aan Libië heeft geleverd? 1)

Antwoord
Ten dele. In augustus 2008 is een uitvoervergunning verleend aan een in Nederland gevestigd bedrijf om gereviseerde onderdelen van militaire transporthelikopters aan een Italiaans bedrijf te leveren. Dit bedrijf ruilde deze en andere elders ingekochte delen voor kapotte delen van de eerder vanuit Italië aan Libië geleverde transporthelikopters voor onderhoudsdoeleinden. Deze vergunningaanvraag is getoetst op de eindbestemming Libië. Begin 2010 heeft Nederland opnieuw een uitvoervergunning verleend voor een vergelijkbare omruil van onderdelen voor deze helikopters, maar deze vergunning heeft niet geresulteerd in een daadwerkelijke uitvoer.

In 2008 is een vergunning verleend voor tijdelijke uitvoer van twee nachtzichtkijkers voor een demonstratie aan het Libische ministerie van Defensie. De looptijd van deze vergunning is in 2009 verlengd met nogmaals een jaar. Uiteindelijk heeft de demonstratie niet plaatsgevonden en is de vergunning ongebruikt retour gezonden.

Vraag 2
Wat is uw oordeel over het opheffen van het EU-wapenembargo in 2004 in het licht van de gebeurtenissen van de laatste dagen in Libië?

Antwoord
Het instellen van het wapenembargo was gebaseerd op de Lockerbie-kwestie en de vrees dat Libië aan een kernwapenprogramma werkte en geen medewerking gaf aan de internationale gemeenschap om die vrees weg te nemen. In 2004 maakte de Libische leider Muammar al-Gadaffi in beide kwesties een draai om schoon schip te maken en zich te conformeren aan de eisen die de internationale gemeenschap gesteld had. Omdat daarmee de grond voor het toen geldende wapenembargo verviel, is het opgeheven. Zie verder vraag 4.

Vraag 3
Deelt u de opvatting dat wapenexportcriteria moeten worden toegepast? Indien neen, waarom niet? Kunt u aangeven waarom dat in dit geval niet is gebeurd? Deelt u de opvatting dat de wapenexportcriteria strenger moeten worden gemaakt? Indien nee, waarom niet? Zo ja, welke voorstellen zult u daartoe ondernemen?

Antwoord
Uiteraard moeten vergunningaanvragen voor wapenexport getoetst worden aan de criteria van het EU Gemeenschappelijk Standpunt. Dat is bij de betreffende vergunningaanvragen dan ook gebeurd. Bij de toetsing aan de criteria wordt echter, conform het Gemeenschappelijk Standpunt, rekening gehouden met de aard van de goederen, de eindgebruiker en het eindgebruik van de goederen.

De EU-lidstaten beoordelen periodiek of de oorspronkelijk uit begin jaren ’90 stammende criteria nog voldoen. Dit leidde bijvoorbeeld in 2008 tot een aanscherping van het 2e criterium inzake de mensenrechten. Daarenboven is een “Gebruikersgids” ontwikkeld met richtlijnen voor de interpretatie van de afzonderlijke criteria.

Vraag 4
Deelt u de opvatting dat vanwege de inzet van de Libische strijdkrachten tegen de eigen geweldloos demonstrerende bevolking onmiddellijk een wapenembargo tegen Libië moet worden ingesteld? Zo ja, bent u ook bereid via de Europese Unie (EU) en de Verenigde Naties (VN) een dergelijk wapenembargo van kracht te laten worden? Indien nee, waarom niet?

Antwoord
Ja. Veiligheidsraadresolutie 1790 van 26 januari jl. heeft een VN-wapenembargo ten aanzien van Libië ingesteld. De EU heeft dit op 28 februari gedaan.

Vraag 5
Deelt u tevens de opvatting dat ook tegen Bahrein, Jemen en andere landen in de Arabische wereld onmiddellijk een wapenembargo moet worden ingesteld, omdat de regeringen van deze landen wapens inzetten tegen demonstrerende bevolking of gezien de situatie in de verleiding zouden kunnen komen dat te doen? Zo ja, bent u ook bereid via de EU en de VN een dergelijk wapenembargo van kracht te laten worden? Indien nee, waarom niet?

Antwoord
Nee. De regering heeft besloten nieuwe aanvragen voor wapenexport naar Jemen en Bahrein, evenals nieuwe aanvragen voor Tunesië en Egypte, aan te houden, totdat er aanleiding is voor een nieuwe overweging. Verlengingen van aanvragen voor deze landen zullen kritisch worden getoetst. Voor Libië, Syrië en Iran geldt dat geen wapenexportvergunningen worden afgegeven. Voor de andere landen in de Arabische wereld bieden de toetsingscriteria van het Gemeenschappelijk Standpunt voldoende mogelijkheden om gepaste terughoudendheid te garanderen.

Vraag 6
Hebt u kennisgenomen van het jaarrapport van het Zweedse onderzoeksbureau SIPRI dat stelt dat de wereldwijde wapenhandel niet te lijden heeft gehad onder de economische wereldcrisis? 2) Deelt u de opvatting dat het in het licht van toenemende economische schaarste aannemelijker wordt dat politieke spanningen makkelijker gewapenderhand worden uitgevochten? Indien neen, waarom niet? Deelt u de conclusie dat extra inspanningen van de internationale gemeenschap noodzakelijk zijn om de wapenproductie en –handel te doen verminderen? Zo ja, welke stappen neemt u op dat terrein?

Antwoord
Het jaarrapport moet nog verschijnen. In een recente publicatie van SIPRI over de honderd belangrijkste defensiebedrijven ter wereld wordt de conclusie getrokken dat de wereldwijde wapenhandel niet te lijden heeft gehad onder de economische crisis. Het onderzoeksinstituut legt daarbij een duidelijk verband tussen de groei van de omzetcijfers van veel van deze bedrijven sinds 2002, en de stijging van de Amerikaanse uitgaven voor militaire goederen en diensten in die periode. http://www.sipri.org/media/pressreleases/top100companies

Economische schaarste kan aanleiding zijn voor onrust, onder andere wanneer die schaarste leidt tot significante prijsverhogingen van basisbehoeften. Dit kan politieke spanningen opleveren die in sommige gevallen – maar niet altijd – gewapenderhand uitgevochten worden.

De regering is van mening dat alles eraan gedaan moet worden om illegale wapenhandel en productie tegen te gaan en, zo mogelijk, stop te zetten. Wat betreft de legale wapenhandel en productie is de regering van mening dat deze onder strikte controle noodzakelijk is om veiligheid en stabiliteit te waarborgen.

Vraag 7
Hebt u kennisgenomen van de internationale wapenbeurs IDEX 2011 in Abu Dhabi, die van 20 t/m 24 februari 2011 plaatsvindt? 3) Hebt u er tevens kennisgenomen dat daar ook vijf Nederlandse wapenondernemingen hun waren tentoonstellen? Deelt u de mening dat dit in het licht van de repressie in de Arabische wereld ongepast is? Bent u bereid er bij Nederlandse wapenproducenten op aan te dringen zich van deelname aan deze beurzen te onthouden? Indien nee, waarom niet?

Antwoord
Ja, deze feiten zijn bekend. Het is niet de taak van de overheid om te voorkomen dat bedrijven deelnemen aan internationale tentoonstellingen, waarmee zij menen nieuwe markten te kunnen aanboren voor hun producten. Het is wel de taak van de overheid om eventuele aanvragen voor de tijdelijke uitvoer van militaire goederen die bij dergelijke tentoonstellingen worden gerepresenteerd, te toetsen en zo nodig af te wijzen. Dit gebeurt aan de hand van de acht criteria van het Gemeenschappelijk Standpunt.


1) Zie maanden augustus 2008 en 2009 op
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/exportcontrole-strategische-goederen/documenten-en-publicaties/rapporten/2009/11/03/maandrapportages-militaire-goederen-2009.html en
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/exportcontrole-strategische-goederen/documenten-en-publicaties/rapporten/2010/02/08/maandrapportages-militaire-goederen-2008.html
2) Zie bijv.http://nos.nl/artikel/220503-wapenverkoop-stijgt-ondanks-crisis.html.
3) Zie website IDEX 2011 http://www.idexuae.ae/.