Wapenembargo Europa – Rusland

Nadat de Verenigde Staten al tijden druk uitoefende op de Europese Unie om zwaardere sancties tegen Rusland in te stellen, was het op 1 augustus zo ver. Import en export van strategische goederen uit en naar Rusland werd verboden. Er zijn wel eens sancties voor minder ingesteld. Ook voor meer ook niet, maar dan betrof het bijvoorbeeld de vrienden in Jakarta (1959-1966, 1975) of Chili (1973), of Bagdad (1980-1987). Op een wapenembargo naar Rusland is weinig af te dingen, alleen gaat het hier niet alleen om sancties vanwege grove schendingen van mensenrechten, maar vooral als een middel in al decennia durende (Amerikaanse) strijd om rol van Rusland te verkleinen.

De wapenindustrie van Rusland wordt door de sancties nauwelijks getroffen stelde Trouw onlangs. Cijfers van de EU op de website van het Europees Netwerk tegen Wapenhandel waren daarbij een indicatie. De financiële omvang ervan is inderdaad klein. Maar de samenwerking tussen Rusland en Europa was groter dan het lijkt (nog los van het wegvallen van de Oekraïense industrie waarmee de Russische was verweven).

In het militaire vakblad Jane's Defence Weekly van begin augustus zetten Charles Forrester en Matthew Smith die samenwerking op een rijtje: Up in arms: The impact of Europe's sanctions on Russia (JDW 6/8/14, pp. 20-21). De schrijvers wijzen er allereerst op dat Rusland tot het selecte groepje landen behoort dat vrijwel zelfstandig is als het gaat om wapenproductie.

Eind juli jl. stelde Vladimor Putin dat: “Het is onze taak om ons zelf te beschermen tegen het risico van buitenlandse partners die hun contractuele verplichtingen niet nakomen.” Vooral op het gebied van wapens voor de landmacht zijn projecten gestopt, zoals die met Renault voor gevechtsvoertuigen en met Rheinmetall voor simulatie-apparatuur voor de landstrijdkrachten. Rusland accepteerde dit laatste niet en haalt Rheinmetall voor de rechter.

Ook op het gebied van militair maritieme samenwerking wordt de samenwerking teruggeschroeft. Een project tussen het Italiaanse Ficantieri en het Russische Rubin Central Design Bureau om een air independent diesel aangedreven (AIP) onderzeeër te ontwikkelen is beëindigd. De grootste order draait om de controversiële aanschaf van amfibische schepen van de Mistralklasse die de Franse werf DCN gaat leveren. Afgelopen week riep de Oekraïne de Fransen nog op dat niet te doen, maar onder het embargo mogen al afgesloten contracten doorgaan, zo ook deze mega-order (waar destijds ook de Nederlandse scheepsbouwer Damen voor in de race was).

De Fransen hebben meer banden met de Russische industrie. Thales startte in 1994 de samenwerking met Rusland. Die samenwerking draaide om de technologie voor helikopters (Ka-52), gevechtsvliegtuigen (Su-27, Su-30) trainingsvliegtuigen (MIG-AT), tanks (T-90). Thales wil niet zeggen wat de boykot van Rusland voor het bedrijf zal betekenen. Safran werkt sinds 2012 samen met Russian Helicopters bij het onderhoud van Ka-62 en Ka-226T helikopters. In 2009 ontwikkelde Safran's Turbomeca samen met Russian Helicopters motoren voor militaire en overheidshelikopters.

Diamond Aircraft uit Oostenrijk kondigde in 2013 aan dat het een assemblage lijn voor DA42 vliegtuigen in Rusland zou vestigen en ook kennis voor het produceren van  dronesmotoren naar het land zou exporteren. De Brits-Italiaanse helikopter fabrikant AgustaWestland werkt samen bij het produceren van een civiele helikopter (AW139) en kwam in 2013 overeen met Russian Helikopters on een één motorige heli te ontwikkelen.

Belangrijker dan de wapens zelf is het gereedschap om ze te maken. Op dit gebied is Rusland niet onafhankelijk. Siemens sloot in april dit jaar een contract met de Rostec dochter Stankoprom voor het ontwikkelen van machine gereedschap. In augustus 2013 bekrachtigde Siemens ook al een contract met Russian Helicopters om hun R&D op een hoger peil te brengen. Ook op het gebied van machinewerktuigbouw zal Rusland zijn afhankelijkheid afbouwen. Om de gaten te dichten zal de Russische overheid meer geld in de industrie pompen en zullen bedrijven privaat kapitaal aan gaan trekken.

Voor de export van kalashnikov geweren is het embargo slecht nieuws. De focus op export naar Europa en de VS door de producent ervan was bedoeld om uit de schulden te komen. Dat Rusland voor wapenexporten actief andere klanten gaat zoeken, ligt voor de hand, zoals bijvoorbeeld Iran. Met dat land sloot het de eerste week van augustus al een handelsverdrag waarbinnen de export van ongedefinieerde technologie valt. "Het is goed mogelijk dat de partijen de militair-technische samenwerking zullen herstellen. (...) En dat betekent tientallen miljarden dollars," aldus Rajab Safarov, directeur van het Centrum voor Hedendaagse Iran Studies in de Ukraine Business Daily (7 augustus 2014).

Het embargo is geen deel van een oplossing, maar juist van het probleem; het is middel in de verscherping van de tegenstellingen. Rusland is niet meer de Sovjet Unie van indertijd. De militaire uitgaven liggen bijvoorbeeld net boven die van Frankrijk, maar zijn veel kleiner dan die van het Verenigd Koninkrijk en Duitsland samen (zie figuur). Meer aandacht voor de Russische positie zou dan ook geen kwaad kunnen. Niet om het beleid van Putin en consorten goed te praten, maar omdat het opkloppen van conflicten niet in het belang van Europa is. Daar hoort ook bij dat Europa zijn eigen wapenaankopen (raketschild bijvoorbeeld) en uitbreiding van de machtsinvloed naar het oosten tegen het licht houdt.

Geschreven voor Konfrontatie