Militair ecosysteem en de vierde industriële revolutie

“Een fors deel van de samenleving – inclusief de overheid – zit wat betreft die verandering [in het informatiedomein] nog in de ontkenningsfase. Als je een beetje je best doet kom je er nog mee weg te doen of er niets aan de hand is en of steeds in de jaren zestig van de vorige eeuw leven.” Aan het woord is luitenant-generaal A, Schnitger, de commandant van de Nederlandse luchtmacht. Hij schildert een nabij vergezicht voor de Nederlandse krijgsmacht.

Technologie en informatie worden steeds centraler binnen het denken over de ontwikkeling van krijgsmachten. De Militaire Spectator (een vakblad voor officieren) van augustus 2016 begint met twee artikelen die het denken daarover een duw willen geven. Het ene gaat over een 'security ecosysteem' (een netwerk van structureel samenwerkende partners) en het andere over de organisatie van technologische vernieuwing, geschreven door Henk Geveke. Hij is algemeen directeur van TNO Defensie & Veiligheid. De militair ziet dat de technologie tot een verandering in militaire doctrines kan leiden en andersom dat door doctrines nieuwe technologie wordt ontwikkeld.

Er is sprake van een vierde industriële revolutie die de wijze van oorlogsvoering geheel zal veranderen. Dat is nodig ook volgens Geveke, want tijdens recente oorlogen is gebleken dat geavanceerde westerse legers niet gemakkelijk kunnen winnen van vastberaden guerrillastrijders voorzien van verouderde bewapening, die daarnaast evengoed kunnen beschikken over informatie, uitgeprinte wapens en google maps. Vervolgens komt de TNO-directeur met een scala aan projecten die verder uitgevoerd moeten worden door de Gouden Driehoek of triple helix (de samenwerking tussen overheid, kennisinstituten en industrie, m.n. Ook het civiele deel van die industrie, omdat de ontwikkelingen daar vaak sneller gaan dan in het militaire deel). Het overheidsbudget voor militair onderzoek moet daarvoor omhoog van 60 naar 120 miljoen euro per jaar. Niet alleen dat; er moet ook gewerkt gaan worden aan meer open vormen van innovatie, waardoor bijvoorbeeld ook toeleveranciers betrokken worden bij de ontwikkeling. De technologie gaat zo snel dat het anders niet bij te benen valt. Beide heren zoeken met een stevig beleidsadvies de openbaarheid.

De snelheid en omvang van de informatie hoeveelheden speelt ook in de visie van Schnitger een hoofdrol. De lineaire benadering van conflicten, met een binaire aanpak van conflictbeheersing, gebaseerd op kinetische capaciteiten en nationale besluitvorming van de afgelopen twee decennia, doen geen recht aan de complexe mechanismen die een rol spelen bij het ontstaan en beëindigen van conflicten en “is volledig mislukt,” zegt hij. Dure woorden leiden tot een stevige conclusie. Maar niet getreurd er is een nieuwe aanpak nodig die gestoeld is op informatie die besluitvormingsdominantie gaat opleveren om de grote uitdagingen van onze tijd (klimaat, armoede en gezondheid) gezamenlijk het hoofd te bieden. Niemand beter uitgerust dan de Krijgsmacht en dan vooral de luchtmacht om dat te doen, vindt deze hoogste luchtmachtofficier. In de toekomst zullen grote aantallen kleinere wapensystemen nodig zijn die snel van ontwerpfase naar inzetbaarheid evalueren.

Maar niet alleen dat. “We zijn allemaal medeverantwoordelijk voor onze collectieve veiligheid en het is tijd dat we die bal gezamenlijk oppakken. (…)” Stel je eens voor “wat we kunnen bereiken als één op de duizend aardbewoners, pakweg zeven miljoen mensen dus, hun energie in gaan zetten voor vrede, veiligheid en vrijheid. Zonder onderdeel te zijn van de formele organisatie, maar gewoon omdat ze het belangrijk vinden.” Het betrekken van mensen kan de weerbaarheid van de samenleving enorm versterken, voegt Schnitger ten overvloede toe. Een Amerikaanse militair hoorde ik al eerder bepleiten dat militairen zich zouden moeten roeren in de civiele sociale netwerken en zo vervaagt de norm tussen militair en burger steeds meer. Volgens de generaal zal Defensie in de toekomst geen op zichzelf staande organisatie meer zijn, maar een onderdeel van een ecosysteem. Wordt het leger dan civieler of militariseert de samenleving?

De conclusie van de beide heren is dat het 'militair ecosysteem' en de revolutie op militair gebied moeten leiden tot een verdere vervlechting van de krijgsmacht met industrie en (semi-)private kennisinstituten, en sterker nog dat de burger steeds meer als een legosteentje moet worden ingebouwd om de informatiepositie van de krijgsmacht te versterken. Alleen met militairen redden we het niet meer, daarom worden liefst alle burgers ingelijfd.

Zie ik spoken? Als antimilitarist ben ik voorstander van een leger in de kazerne dat doet wat de bevolking wil. En zeker geen voorstander van een alom gemilitariseerde maatschappij. Ik zie soms nuttige bijdragen van de krijgsmacht, maar ook een functie om de samenleving rustig te houden, bevolkingsgroepen (vluchtelingen!) te controleren en belangen van B.V. Nederland elders in de wereld te verdedigen. Deze taken zijn lang niet altijd in het belang van alle burgers. Bovendien betwijfel ik hartgrondig of het leger wel de geëigende organisatie is om problemen in de gezondheidszorg, klimaat en armoede aan te pakken. Verhogen van militaire onderzoeksbudgetten en een nieuwe lichting wapens gaan juist ten koste van die mooie doelen.

Eerder schreef ik over nieuwe technologie: De mens en mot als wapen

Wapenembargo Europa – Rusland

Nadat de Verenigde Staten al tijden druk uitoefende op de Europese Unie om zwaardere sancties tegen Rusland in te stellen, was het op 1 augustus zo ver. Import en export van strategische goederen uit en naar Rusland werd verboden. Er zijn wel eens sancties voor minder ingesteld. Ook voor meer niet, maar dan betrof het bijvoorbeeld de vrienden in Jakarta (1959-1966, 1975) of Chili (1973), of Bagdad (1980-1987). Op een wapenembargo naar Rusland is weinig af te dingen, alleen gaat het hier niet alleen om sancties vanwege grove schendingen van mensenrechten, maar vooral als een middel in al decennia durende (VS) strijd om rol van Rusland te verkleinen.

De wapenindustrie van Rusland wordt door de sancties nauwelijks getroffen stelde Trouw onlangs. Cijfers van de EU op de website van het Europees Netwerk tegen Wapenhandel waren daarbij een indicatie. De financiële omvang ervan is inderdaad klein. Maar de samenwerking tussen Rusland en Europa was groter dan het lijkt (nog los van het wegvallen van de Oekraïense wapenindustrie waarmee de Russische was verweven).

In het militaire vakblad Jane's Defence Weekly van begin augustus zetten Charles Forrester en Matthew Smith die samenwerking op een rijtje: Up in arms: The impact of Europe's sanctions on Russia (JDW 6/8/14, pp. 20-21). De schrijvers wijzen er allereerst op dat Rusland tot het selecte groepje landen behoort dat vrijwel zelfstandig is als het gaat om wapenproductie.

Eind juli jl. stelde Vladimir Putin dat: “Het is onze taak om ons zelf te beschermen tegen het risico van buitenlandse partners die hun contractuele verplichtingen niet nakomen.” Vooral op het gebied van wapens voor de landmacht zijn projecten gestopt, zoals die met Renault voor gevechtsvoertuigen en met Rheinmetall voor simulatie-apparatuur voor de landstrijdkrachten. Rusland accepteerde dit laatste niet en haalt Rheinmetall voor de rechter.

Ook op het gebied van militair maritieme samenwerking wordt de samenwerking teruggeschroeft. Een project tussen het Italiaanse Ficantieri en het Russische Rubin Central Design Bureau om een air independent diesel aangedreven (AIP) onderzeeër te ontwikkelen is beëindigd. De grootste order draait om de controversiële aanschaf van amfibische schepen van de Mistralklasse die de Franse werf DCN gaat leveren. Afgelopen week riep de Oekraïne de Fransen nog op dat niet te doen, maar onder het embargo mogen al afgesloten contracten doorgaan, zo ook deze mega-order (waar destijds ook de Nederlandse scheepsbouwer Damen voor in de race was).

De Fransen hebben meer banden met de Russische industrie. Thales startte in 1994 de samenwerking met Rusland. Die samenwerking draaide om de technologie voor helikopters (Ka-52), gevechtsvliegtuigen (Su-27, Su-30) trainingsvliegtuigen (MIG-AT), en tanks (T-90). Thales wil niet zeggen wat de boykot van Rusland voor het bedrijf zal betekenen. Safran werkt sinds 2012 samen met Russian Helicopters bij het onderhoud van Ka-62 en Ka-226T heli's. In 2009 ontwikkelde Safran's Turbomeca samen met Russian Helicopters motoren voor militaire en overheidshelikopters.

Diamond Aircraft uit Oostenrijk kondigde in 2013 aan dat het een assemblage lijn voor DA42 vliegtuigen in Rusland zou vestigen en ook kennis voor het produceren van  dronesmotoren naar het land zou exporteren. De Brits-Italiaanse helikopter fabrikant AgustaWestland werkt samen bij het produceren van een civiele helikopter (AW139) en kwam in 2013 overeen met Russian Helikopters on een één motorige heli te ontwikkelen.

Belangrijker dan de wapens zelf is het gereedschap om ze te maken. Op dit gebied is Rusland niet onafhankelijk. Siemens sloot in april dit jaar een contract met de Rostec dochter Stankoprom voor het ontwikkelen van machine gereedschap. In augustus 2013 bekrachtigde Siemens ook al een contract met Russian Helicopters om hun R&D op een hoger peil te brengen. Ook op het gebied van machinewerktuigbouw zal Rusland zijn afhankelijkheid afbouwen. Om de gaten te dichten zal de Russische overheid meer geld in de industrie pompen en zullen bedrijven privaat kapitaal aan gaan trekken.

Voor de export van kalashnikov geweren is het embargo slecht nieuws. De focus op export naar Europa en de VS door de producent ervan was bedoeld om uit de schulden te komen. Dat Rusland voor wapenexporten actief andere klanten gaat zoeken, ligt voor de hand, zoals bijvoorbeeld Iran. Met dat land sloot het de eerste week van augustus al een handelsverdrag waarbinnen de export van ongedefinieerde technologie valt. "Het is goed mogelijk dat de partijen de militair-technische samenwerking zullen herstellen. (...) En dat betekent tientallen miljarden dollars," aldus Rajab Safarov, directeur van het Centrum voor Hedendaagse Iran Studies in de Ukraine Business Daily (7 augustus 2014).

Het embargo is geen deel van een oplossing, maar juist van het probleem; het is middel in de verscherping van de tegenstellingen. Rusland is niet meer de Sovjet Unie van indertijd. De militaire uitgaven liggen bijvoorbeeld net boven die van Frankrijk, maar zijn veel kleiner dan die van het Verenigd Koninkrijk en Duitsland samen (zie figuur). Meer aandacht voor de Russische positie zou dan ook geen kwaad kunnen. Niet om het beleid van Putin en consorten goed te praten, maar omdat het opkloppen van conflicten niet in het belang van Europa is. Daar hoort ook bij dat Europa zijn eigen wapenaankopen (raketschild bijvoorbeeld) en uitbreiding van de machtsinvloed naar het oosten tegen het licht houdt.

Geschreven voor Konfrontatie

Gefragmenteerde gedachten

Een column moet op een pakkende manier één onderwerp onderhanden nemen. Hoogstens twee, niet meer. Het wil niet lukken; een clusterbom is afgegaan in mijn hoofd. Fragmenten met daarop bebloede hoofden, kinderen op een brancard, tanks in straten strijden om voorrang met het gif van discussies die ik lees en hoor over Arabieren die Auschwitz over willen doen, over corrupte Palestijnse politici die het schijnbaar rechtvaardigen dat oorlog wordt gevoerd tegen een hele bevolking, over terroristen die eerlijke verkiezingen wonnen en daar geen recht op hadden. Ik zie Dries van Agt en Hans van den Broek strijden voor een oplossing van het conflict in het Midden-Oosten. Ik zie hoe een demonstratie aangegrepen wordt om mensen zwart te maken.

Ik hou niet van de kou en toch hoor ik iedere dag dat Nederland op de schaats staat. Iedereen! Het leidt me af, dat ik blijkbaar niet bij iedereen hoor en ook niet wil horen.

Nog even en er komt een eind aan het tijdperk Bush, denk ik dan weer rustig en blij. Moet ik terug kijken in deze column? Hoe? De balans op maken van Irak of met het oog op de toekomst Afghanistan en Pakistan? Op ‘t internet ben ik in staat de beursresultaten van vijf grote wapenfabrikanten vanaf begin Bush tot nu te vergelijken met de belangrijkste index van de beurs van Londen, FTSE. Raad maar, of klik.

Kan ik niet beter vooruit kijken naar wat Obama wil? De afgelopen tijd hoor ik mensen over zijn adviseur voor de Nationale Veiligheid, Dennis Blair, omdat hij het regime en de militairen in Jakarta ondersteunde; over Robert Gates als minister van Defensie die zijn hele Republikeinse team mag houden; over Hilary Clinton op Buitenlandse Zaken. AntiWar.com stelt dat Obama zijn campagne wel rond het mantra van verandering voerde, maar dat zijn team zonder uitzondering uit ervaren staatlieden bestaat (havikken ook nog), die de Amerikaanse buitenlandse politiek een kant op zullen sturen die we al kennen. Als ik dat zeg of schrijf, krijg ik steevast als repliek: geduld; geef hem de kans; en blijf het beste ervan hopen.

Soms probeer ik realistisch te zijn en dan denk ik: Ja ‘t ligt voor de hand dat een Defensiebegroting niet al het eerste jaar kan veranderen en ook dat Democraten en Republikeinen er samen voor zorgden dat die begroting voor 2009 niet onder zou doen voor die van 2008. Continuïteit, weet je wel. Voor 2010 zal hetzelfde gelden, lijkt het nu al. Daarna kan je pas een oordeel vellen, een tanker op volle zee draait geen 180° om zijn as. Ik had gedacht dat de enorme staatsschuld als wal het schip van de overheidsbegroting wel zou keren en een andere kant opsturen. Het eerste biljoen aan tekorten is al bijgeschreven. Wie dan leeft, wie dan zorgt. Financiers uit Azië en Europa dempen het gat wel. Zo zuigt de Amerikaanse begroting de wereld mee naar investeringen die meer slopen dan opbouwen.

Ik had nog veel meer brokstukken in mijn hoofd. Canada zegt dat het meer in wapens gaat investeren, om de economische crisis te lijf te gaan. Nog geen maand nadat dit wordt gezegd is het eerste programma van ruim 2 miljard euro al vroegtijdig gestart. Is dat Militair Keynianisme? Jack Spindocter De Vries zet iemand bij de NAVO neer om orders voor de Nederlandse wapenindustrie binnen te slepen, terwijl openheid in Nederland over wapenexporten stagneert, omdat er niet voldoende ambtenaren voor het controleren en verwerken zijn. De Nederlandse wapenindustrie zal goed boeren in 2009, voorspelt De Telegraaf. Vlaanderen stopt wapenleveranties naar Israël, maar Luik heeft El Al Cargo binnen zijn grenzen opgenomen dat massaal wapens naar Tel Aviv en Jeruzalem verscheept. De Waalse controle daarop is vast niet beter dan de Nederlandse. Het raketschild zal onder Obama de kans krijgen zich verder te ontwikkelen. O ja, de NAVO bestaat in 2009 zestig jaar. Neem alvast een paar dagen vrij voor een tochtje naar Straatsburg in april.

Ik hoor Obama zeggen dat hij zich zorgen maakt over de slachtoffers aan beide zijden in Israël en Gaza en dat hij nog plenty to say heeft als hij is beëdigd. Twee weken wachten? Bob de Bouwer komt nu al overtuigender over dan de nieuwe Amerikaanse president. Hopelijk gaat hij het binnenslands beter doen.

En ik? Ik besluit over al die zaken stukjes te blijven schrijven om de brokstukken uit mijn hoofd een plaats te geven. Hè, is dat alles? Een campagne is gewonnen op de leuze van ‘Change’, tegen de Irak oorlog en voor hoop op een betere toekomst. Een financieel systeem is ingestort, omdat het zich baseerde op het rondpompen van geld en overproductie. Solidariteit is nodig tegen de klippen op en gewoon ook omdat het vaak leuk is je te verdiepen in andere mensen. Je hoofd ordenen, het zou wat. De woorden moeten op zijn minst zo scherp zijn als de razor blades op De Muur rond de Westelijke Jordaanoever. Probeer dat eens in 2009, want er liggen ook kansen.

Column geschreven voor konfrontatie.nl (8/1/9)

Zie ook: Niet iedereen kan stenen gooien

Canada: Wapens om de crisis te bezweren

In Canada staan er nog voor miljarden niet door de politiek geloodste materieelplannen op stapel. Deze moeten zo snel mogelijk goedgekeurd worden, zo zeggen politici en medewerkers van de industrie. Het kan Canada uit de recesssie helpen om juist nu goedkeuring te verstrekken, zo melden ze in Defense News (8 december 2008, de complete tekst in de reactieruimte). Canada behoort binnen de NAVO al tot de grootbesteders, met bijna 20 miljard euro per jaar aan uitgaven. Het geluid heeft daarom gewicht.

PS Zie Wanted, over wapenssmokkelende schurk met Nederlandspaspoort(nummer).
PS2 En zie ook citaat van de dag 14 december (in het informatieblok of op de citatenpagina).

De wapenindustrie boert goed

Hiernaast de koersontwikkeling in de periode 9 okt. tot 9 dec. 2008
van:
BAE Systems (donker bl.)
FTSE 100 (rood)
Boeing (grijs)
Lockheed Martin (lihct bl.)
Raytheon (groen)
EADS (oranje)







Je ziet dat investeerders de defensieindustrie hoger waarderen dan de Financial Times Stock Exchange Index (de belangrijkste graadmeter van de effectenbeurs van Londen). De dip na de verkiezing van Obama is al weer bijna verdwenen. Alleen Boeing dat voor zijn omzet in nog grotere mate afhankelijk is van de verkoop van conjunctuurgevoelige civiviele vliegtuigen komt veel lager uit. Alle anderen hoger. Crisis en bewapening gaan nog steeds hand in hand. Het lijkt mij een gemene mix.

2009 wordt een goed jaar voor de Nederlandse wapenindustrie
Defensie-industrie verwacht goede zaken in 2009
Gebaseerd op: De Telegraaf (29-12-2008)

De Nederlandse defensie-industrie rekent op een vruchtvol 2009. Dat wil zeggen dat ze verwachten veel nieuw oorlogstuig te verkopen. Met name Thales Nederland en Damen Schelde Naval doen goede zaken volgend jaar, maar ook Stork Aerospace rekent op veel werkzaamheden als volgend jaar wordt besloten tot de aanschaf van twee testtoestellen van de Joint Strike Fighter (JSF), een mogelijke opvolger van de F16-straaljager. Thales heeft 1 miljard euro aan orders uitstaan. Het gaat vooral om geavanceerde radarsystemen. Damen Schelde Naval gaat komend jaar werken aan vier fregatten in De Zeven Provinciën klasse, commandofregatten met stealth-eigenschappen. Voor Indonesië en Marokko bouwt Damen korvetten uit de Sigma klasse. De Indonesische order heeft een transactiewaarde van ruim 1 miljard euro.
*****************************

Singapore Boosts Defense Spending 6 Percent
By AGENCE FRANCE-PRESSE
Published: 22 Jan 07:13
SINGAPORE - Singapore, battling what likely is its worst-ever recession, plans to increase defense spending by 6.0 percent from a year ago, estimates released Jan. 22 showed.The government intends to spend 11.45 billion Singapore dollars (7.66 billion US) on defense during the 2009 fiscal year, the estimates showed. Zie hier Zie eerdere bijdragen over hetzelfde onderwerp: Wanneer gaat de wind uit het zuiden blazen? 14/10/8 Minder wapens. Wie durft? 8/10/8 Verzekerde winst, door financiële crisis 6/10/8 Investeringsadvies: lucratieve wapens 4/10/8

2 Baltic States Cut Defense Spending

By GERARD O’DWYER
HELSINKI — Estonia and Lithuania may re­duce defense spending below 2008 levels in the face of growing budget deficits and a worsening economic outlook.

Amerika aan de ontbijttafel

In november 2002 zat ik in een, door het lage witgepleisterde plafond, op een bunker lijkende eetzaal van een Italiaans hotel te ontbijten. Goed uitgerust liet ik me ontvallen dat ik me niet kon voorstellen waarom tijdens de Senaatsverkiezingen weer de Republikeinen werden gekozen. In korte tijd had de Regering Bush al zoveel bagger over het land en de wereld uitgestort dat het mij meer dan genoeg leek. De reactie kwam van verschillende kanten tegelijk: “Vind jij dat het iets uit maakt de Democraten of de Republikeinen aan de macht?”
De toon maakte duidelijk dat dit geen vraag, maar een verwijt was. Al kan dat ook door mijn onzekerheid zo overgekomen zijn.

De vraag, aan die ontbijttafel gesteld, heeft lang door mijn hoofd gezworven. Hij nam de vorm aan van een spreekwoord: Word je liever door de hond of de kat gebeten? Een valse kat kan je gemeen bijten en nog krabben ook, maar dat gemene geldt voor een valse hond in nog sterkere mate. Ja, ik heb beelden nodig om abstracties enigszins te kunnen bevatten. Ik weet ook dat een beter Amerika er niet komt doordat een van beide partijen aan de macht is; aan valse honden en katten heb je uiteindelijk weinig. Je moet macht ontwikkelen om ervan af te komen of ze aan banden te leggen. Dat kan door het organiseren van idealen onafhankelijk van de gevestigde politiek: activiteiten tegen de doodstraf, tegen de slechte sociale omstandigheden, een goed klimaatbeleid, voor een ander Midden-Oosten beleid etc. Het ging mij ook niet om een pleidooi voor Al Gore, of Kerry of de Democraten an sich. Het was een uitroep van pijn, een kyriegebed zou een vriendin, die dominee is, het noemen: ‘God waarom nog meer van die ellende?’ Ik ken geen God, maar kyriegebeden rollen regelmatig over mijn lippen.

Bush en zijn bende voor de nieuwe Amerikaanse eeuw hebben een jaar of zes vakbekwaam en activistisch de ruimte gepakt die ze konden krijgen. Ze gingen buiten de krijtlijnen voor het Amerikaanse beleid. Ze waren zelfs in staat Colin Powell, de ideale opa, mee te krijgen. De rechtsbuitens van de Amerikaanse politiek kregen het voor het zeggen. We zijn niet door een cyperse kater, maar door een gemene mastino gebeten. Ik kan de uitroep van die ochtend ook achteraf nog steeds goed begrijpen.

De Amerikaanse buitenlandse politiek wordt vooral door binnenlandse wensen en problemen gedreven. Werkgelegenheid speelt daarbij een belangrijke rol. Zeker tijdens de financiële crisis en recessie zijn dat ook banen in het leger en in de wapenindustrie. Obama staat voor minder wapens en meer geld voor de troepen. Hij is tegen kernwapens en voor diplomatie, maar uiteindelijk zal hij toch rekening moeten houden met de mensen die werken bij de invloedrijke wapengiganten.

Dat werd een maand voor de verkiezingen al duidelijk . De Amerikaans-Taiwanese Busisness Council was in staat de wapens voor Taiwan weer op de agenda te krijgen. In 2001 beloofde Bush een grote wapenleverantie aan Tapei, waar in zeven jaar weinig van is uitgevoerd. Zowel Obama als McCain spraken zich begin oktober uit voor de mega deal ter waarde van 6 miljard euro. Er is een klein verschil tussen de visie van beide. Het viel op dat Obama niets zei over een aantal wapens die Taiwan oorspronkelijk wel zou krijgen, maar die nu niet in het pakket zaten, zoals diesel aangedreven onderzeeërs*, Black Hawk helikopters en geavanceerde F-16C/D’s. Terwijl McCain ook deze leveringen ondersteunde. Op vragen hierover weigerde Obama te antwoorden. Niet aan de orde, zo is het standpunt, dat daarmee het niet, maar vooral ook wel leveren open laat.

Buitenlandse wapenleveranties kan je niet een op een vergelijken met binnenlands besteedde dollars. Dat weet ik wel. Maar de nu al ingezette harde China-lijn geeft ook aan dat het Pentagon niet vergeten zal worden in de buitenlandse politiek. Optimisten stellen dat door de financiële crisis het Pentagon zijn wensen naar beneden bij zal moeten stellen. Ik wil niet bij de pessimisten horen, maar het kan ook allemaal een beetje anders gaan. Het verdedigen van de Amerikaanse positie wordt niet minder belangrijk tijdens een crisis. Het zou ingaan tegen een constante in de Amerikaanse politiek sinds de Tweede Wereldoorlog om juist in een dergelijke situatie het leger te verzwakken. In Europa zie je nu al beide reacties: uitgaven omlaag (Italië en Spanje), uitgaven omhoog (Frankrijk). Het is te eenvoudig om te denken dat een recessie minder uitgaven voor het leger zou betekenen. McCain zei het heel duidelijk: Freeze on everything but Defense, Veterans & entitlements. Dat is volgens de agenda van Bush sr. , Clinton, Balkenende, Brown etc. Minder staat en verhoudingsgewijs meer krijgsmacht, dat is de koers van de neo-liberalen in een notendop.

De krijgsmacht is ook nog eens een grote werkgever. Lockheed Martin en Raytheon zullen alles en iedereen inzetten om aan te tonen dat het Pentagon onmisbaar is voor innovatieve banen, nieuwe producten en werkgelegenheid. Bovendien is de krijgsmacht de parel van de natie. Er zal een sterke sociale beweging nodig zijn om er voor te zorgen dat het Amerikaanse defensiebudget een stuk lager wordt, zowel de sociale situatie als de miserabele staat van de infrastructuur smeken om een hoger budget daarvoor. Daar kunnen politici ook een rol in spelen. Zie bijvoorbeeld de oproep van Barney Frank om de defensie uitgaven met 25% te korten. Zo’n oproep doet in Nederland geen enkele parlementariër.

Om eerlijk te zijn toch was ik wel voor Obama. Een zwarte president na een geschiedenis, die onder andere het keiharde Strange Fruit, gezongen door Billie Holliday opleverde. Het is een verzachting van de pijn na eeuwen keiharde onderdrukking. Ik ben bang dat ik het niet kan laten toch ook een beetje voor de valse kat, als beste van de twee, te kiezen.

Martin Broek

* daarover valt nog veel meer te zeggen
De column is geschreven voor Konfrontatie

Dit kreeg mijn zwarte Amerikaanse buurman van zijn nicht:

Rosa Parks sat so Martin could walk...
Martin walked so Obama could run
Obama is running so our children can fly.

"Hopelijk komt er eindelijk wat toekomst voor ons," voegde ze er aan toe.

Experts: Opschudding zal geen effect hebben op de defensie-industrie

”Ondanks de onrust met de kracht van een orkaan in de financiële sector van de VS, zal deze de defensie-industrie relatief onberoerd laten. De industrie kan zelfs positief verwachten van de het ongeluk van de bankgiganten, zeggen verschillende waarnemers. “De defensie-industrie is mogelijk onder de sectoren waarop de gebeurtenissen van afgelopen week het minste effect hebben.”

Dit is het begin van een artikel uit Defense News 22 september 2008, zie hieronder.


BizWatch
Shelter From the Storm
Experts: U.S. Turmoil Won’t Hurt Defense Firms

By ANTONIE BOESSENKOOL
Despite the hurricaneforce turmoil in the U.S. financial sector, defense companies will be relatively unaffected and could even experience an upside from banking giants’ misfortune, several observers said.
“The defense industry is perhaps among the least impacted by the events of the last week,” said Jon Kutler, founder and CEO of Admiralty Partners, a Los Angelesbased aerospace and defense investment firm. “Defense companies are frankly a tremendous safe haven during the disruptions.” The week saw Merrill Lynch sold to Bank of America, Lehman Brothers declare bankruptcy, and Morgan Stanley enter merger talks with Wachovia. There was also a federal bailout for American International Group, the insurance firm that owns International Lease Finance, an airplane lessor and major customer of both Boeing and Airbus.
But James McAleese, principal at McAleese & Associates, a government contracting and national security law firm, said that in his meetings with major shareholders of defense stocks, the events of last week are “not an issue that’s troubling them.” In fact, a scarcity of cash for private equity acquisitions of defense companies could sweep away the competition for buyout targets.
Private equity deals for defense companies have been slowing, and the events of last week may exacerbate that situation, according to William Farmer, managing director and co-head of Lazard’s aerospace and defense group.
“Certainly over the last 12 months, we’ve seen a lot of the financial sponsors, the private equity firms, become less competitive in going after defense assets and auction processes because of the tightening credit,” Farmer said.
“As private equity firms used to be able to go out and get five or six times leverage to participate in acquiring companies, that is not the case any more,” he said. “More realistically, you’re probably closer to three, three-and-a-half times EBITDA [earnings before interest, taxes, depreciation and amortization] . It puts private equity firms at a significant disadvantage vis-à-vis a lot of the large defense players that are sitting on a considerable amount of free cash flow.” McAleese said less bidding on defense companies by private equity firms could also bring down prices for defense acquisitions.
“To the extent it’s more difficult to raise money, it’s likely to have a retarding impact on private equity,” he said.
“What it will do is make M&A more attractive among true-play defense companies, because it will eliminate the speculator portion of the market,” he added.
“That should reduce the prices; that should make strategic mergers and acquisitions more attractive.” But the main driver behind investment in defense companies and acquisitions continues to be the future direction of defense spending, not fallout in the financial markets, McAleese said. Current expectations are that there may be one last burst of growth in U.S. defense spending in the 2010 budget request before supplemental spending, at least, begins to taper off. And once that happens, the push for mergers and acquisitions will grow.
“Whether the base budget grows or shrinks, that is what will either further delay your next wave of M&A or accelerate your M&A activities as [defense spending] is contracting,” he said.
Mergers and acquisitions among defense companies will still take place, especially when those deals make strategic sense, Farmer said. “There’s still a need to consolidate the defense space, and there are people that are looking to fill voids in their portfolio with niche acquisitions,” he said. “To the extent that they make strategic sense, those [deals] would still happen now, regardless.”
Little Effect on Credit
Another question is the effect of credit market troubles on defense companies’ credit. But the robust cash flow of most defense firms means that even if one bank providing credit disappears, others will be more than happy to step up.
“Most defense companies are flush with cash,” Kutler said. “Right now, they’re very healthy, so they don’t need debt unless they’re making an acquisition.” Moreover, “the borrowing base for defense contractors is substantially better than for their commercial counterparts,” he said. “In today’s marketplace, while banks are not lending, they are substantially more likely to lend to a defense contractor than they are to many commercial companies.” “There’s not a lot of companies in defense that are in danger of going under,” Farmer said. “For most of them, their credit ratings are very solid.” Though Lehman Brothers did provide some credit for defense firms, its role was to arrange credit from other banks. Given Lehman’s bankruptcy filing and a subsequent agreement to sell its major U.S. assets to British bank Barclays, that role is in question, Farmer said.
Lazard is advising Lehman Brothers on the possible sale of its U.S. assets to Barclays. The defense companies most susceptible to the events of last week are those that have exposure to both the commercial and defense markets, according to Kutler. “Aerospace is driven by the business cycle. And the business cycle in the U.S., but also globally, has taken a hit,” Kutler said. “Even though fuel prices have come down, airlines, because of their own health issues and their projections of the impact of this crisis on the global economy, are likely to cancel, reschedule and defer deliveries because they won’t be growing as fast.” Shares of the five largest U.S. defense companies slid early last week, but most had regained lost ground by press time on Friday.
“It just goes to show how this market isn’t trading on fundamentals,” Kutler said. “Certainly nothing happened in the last week that fundamentally changed, even in the near term, the outlooks of these companies.”

Nederland koopt Israelische wapensystemen

Dutch Order HQ Training

Elbit Systems will supply to the Royal Netherlands Army a simulation system designed for training personnel in battalion- and brigadesized headquarters.

The value of the contract for the new system was not disclosed. It will be supplied next year.

The Israeli company said the HQ training system provides users with instructions for a variety of fighting scenarios — both low- and highintensity conflicts — and for nonmilitary settings. The simulation takes place within an operational headquarters and is connected to command, control and communication systems.

Weekblad DefenseNews, 6 december 2010

In 2007 schreef Minister Verhagen aan de Tweede Kamer over het "restrictieve Nederlandse wapenexportbeleid jegens Israël". Het ging destijds om een levering van raketten aan de Israelische strijdkrachten. Op die strenge interpretatie van de wapenexportrichtlijnen valt het een ander af te dingen, maar het klopt dat er slechts sporadisch toestemming wordt gegeven voor directe wapenlevereranties aan Israël.

Het is dan ook bijzonder inconsistent dat er wel gekocht wordt bij een Israelische wapenfrabrikant als Elbit. Het versterkt de Israelische defensie-industrie en ondergraaft daarmee het restrictieve wapenexportbeleid. Immers als Israël zelf zijn wapens kan produceren dan hebben restricties veel minder zin.

JSF: Ondoorzichtig spookproject: een voorgeschiedenis

Binnen het Nederlandse ministerie van Defensie bestonden tot 1995 zogenaamde ‘spookprojecten’. Bij spookprojecten gaat het over technologisch geavanceerde projecten in multinationaal verband waarvan het nut, de kosten en industriële belangen worden onderzocht. “Op het moment dat omvang, wenselijkheid en haalbaarheid van de projecten helder zijn, zal de Kamer daarover op de gebruikelijke wijze worden geïnformeerd.” De zaak is dan vaak al in vergevorderd stadium en moet koste wat kost doorgaan.

Gmelich Meijling achtte het als staatssecretaris onverstandig om het woord ‘spookprojecten’ te blijven gebruiken. Hij adviseerde voortaan over projecten in multinationaal verband te spreken.1 De Joint Strike Fighter (JSF, F-35) kan wel een spookproject worden genoemd. Ook hier werden de eerste stappen op het gebied van aanschaf al in multinationaal verband gezet voordat officieel ook maar sprake was van de vervanging van de F-16.

Om te zorgen dat Nederland de JSF koopt wordt al vijftien jaar hard gelobbyd. In 1994, toen de JSF nog Joint Advanced Strike Technology (JAST) heette, werd voor het eerst contact gezocht met Nederland om deel te nemen aan het project. De Amerikaanse onderminister voor materieel Paul Kaminsky spreekt tijdens een bijeenkomst op de Amerikaanse ambassade in Den Haag met Dirk Starink, destijds materieelman van de Koninklijke Luchtmacht. Kaminsky vraagt Starink of Nederland interesse heeft in het nog te ontwerpen en produceren gevechtsvliegtuig.

Starink legt het het verzoek voor aan de Nederlandse Inschakeling Industriële Diensten, NIID (sinds 2007 Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV) geheten), een organisatie die belast is met het inschakelen van de Nederlandse defensie-industrie bij het produceren van onderdelen voor in het buitenland gekochte wapens. De Koninklijke Luchtmacht en de industrie kunnen samen optrekken, zo stelt Starink de NIID voor. Zes jaar later worden deze eerste stappen rond de aanschaf van de JSF onthuld door NRC-Handelsblad en de Groene Amsterdammer.2 De journalisten Joost Oranje en Steven Derix vragen zich af: “Waarom loopt een officier naar het bedrijfsleven toe als er nog helemaal niet is besloten dat de F-16 vervangen moet worden?”

Kerstkransjes

In 1996 vertrekken de eerste Nederlandse luchtmacht officieren al naar de Verenigde Staten om dichtbij het vuur - het JSF-programma Office - een vinger aan de pols te houden. In 1996 wordt ook voor het eerst geld vrij gemaakt voor de JSF. Tien miljoen dollar, zodat Nederland zich in kan kopen in de voorstudie van de JSF, een project waaraan ook Denemarken en Noorwegen deelnemen. Het Parlement wordt in 1996 voor het eerst zeer summier op de hoogte gesteld van deze zogenaamde deelname in het ‘Validation Requirement’ project. Dat gebeurd op vrijdag 20 december, de dag voor het kerstreces van de Kamer. Dit klaarblijkelijk in de hoop dat de twee pagina's lange brief 3 verdwijnt onder de kransjes en dennennaalden.

Gepaste omgeving

In april 1997 wordt een overeenkomst over de samenwerking bij de voorstudie feestelijk ondertekend op vliegveld Soesterberg.4 De Kamer heeft dan nog niet beslist over de vervanging van de F-16, maar nu al wordt uitgewerkt waaraan de JSF moet voldoen. Bovendien wordt dan al rekening gehouden met tegenstand uit de maatschappij. Een hoge officier van de Koninklijke Luchtmacht stelt in 1997 dat een besluit om deel te nemen aan de zogenaamde Engineering and Manufacturing Development (EMD) fase niet alleen een ambitieus plan op het ministerie van Defensie vereist, maar “ook brede politieke en maatschappelijke steun.”5
Kort na de bijeenkomst in Soesterberg gaat het onderzoeksbureau Booz Allen en Hamilton aan de slag om te onderzoeken hoe de Nederlandse industrie de productie van de Joint Strike Fighter ingemanoeuvreerd kan worden. Booz rekent voor het onderzoek € 216.450. Het voorstel gaat via het ministerie van Economische Zaken (directie Fabricage en Zware industrie), naar de Koninklijke Luchtmacht (afdeling Plannen en Procescoördinatie) en uiteindelijk naar het NIID.6

Onderonsje en potjes

De Koninklijk Luchtmacht laat vanaf het begin geen enkele twijfel bestaan over de wensen. In 1996 heeft de Koninklijke Luchtmacht besloten dat “de JSF de enige veelbelovende aanpak was en dat andere potentiële 2010-kandidaten [bedoeld wordt vliegtuigtypen die in 2010 aangekocht kunnen worden] (…) minder reëel waren. (…) De JSF belooft een perfect match te worden voor de Koninklijke Luchtmacht: een multi-role Stealthy gevechtsvliegtuig in het middenspectrum, in grote aantallen (3.000) aan te schaffen door de Amerikaanse (en Britse) strijdkrachten en met een betaalbaar prijskaartje: 50 à 60 miljoen gulden per stuk,” zo laat kolonel Ed Evers, Directie Materieel een groep enthousiaste leden van Vereniging Onze Luchtmacht weten.7 Een andere luchtmacht officier wijst er in Soesterberg op dat haast moet worden gemaakt met het instappen van het Nederlandse bedrijfsleven in de eerste fase van het onderzoek.

Overheidsgeld voor het Nederlandse bedrijfsleven wordt met grote voortvarendheid georganiseerd. Al snel wordt uit een potje vijf en later nog eens tien miljoen euro gehaald om de Nederlandse industrie beter te positioneren om de gunst van de Amerikaanse industrie te winnen. In augustus 1997 is er voor voorstudies 10 tot 15 miljoen gulden beschikbaar.8 Een potje dat zelfs in de uitgebreide overzichten van de Rekenkamer niet genoemd wordt.

Industrie

Sentimenten rond de verkoop van Fokker worden gebruikt om meer geld los te weken. De luchtvaart industrie moet immers niet helemaal verdwijnen, zo luidt het argument. “In dit verband is onder meer het vervangingsprogramma voor de F-16 geïdentificeerd, waarbij de beste aanknopingspunten voor het luchtvaartcluster liggen bij de nog in het beginstadium van de ontwikkeling verkerende Amerikaanse JSF,” aldus een persbericht van het ministerie van Economische Zaken uit 1999 over tweehonderd miljoen gulden (90 miljoen euro) die beschikbaar is gemaakt voor deelname aan de JSF.9 Om al dat geld in goede banen te leiden wordt het Nederlands Instituut voor Vliegtuigontwikkeling en Ruimtevaart (NIVR)10 gereorganiseerd. Luchtmacht generaal Droste zal er de scepter gaan zwaaien.

Lobby

Ook de NIID is betrokken bij deze organisatie. Vanuit het NIID wordt vervolgens het Netherlands Industrial Fighter Aircraft Replacement Platform (NIFARP) opgezet. Deze bundelt de belangen van de Nederlandse bedrijven die betrokken zijn bij de vervanging van de F-16. Als staatssecretaris Gmelich Meijling van Defensie in 1998 zijn post overdraagt aan zijn opvolger krijgt die het JSF-dossier met daarop de tekst: 'Opvolger F-16: JSF!' De zaak staat in de steigers en een knappe politicus die daar nog omheen kan. Opvolger Van Hoof zal het merken.

Inschrijvingen

Als in 1999 de 200 miljoen gulden vrij komt liggen er al verzoeken van bedrijven om financiële steun, zoals deze: “de globale kosten tot aan de EMD-fase van het “SP”JSF project (landing gear) zullen voor SP aerospace and vehicle systems b.v. nlg 16,5 miljoen bedragen. In dit bedrag zijn de kosten voor SP participanten verwerkt.”(13 juli 1998) Op 19 juni 2000 zijn er al 40 voorstellen gehonoreerd en wachten 6 voorstellen op spoedige goedkeuring. Deze 46 voorstellen vertegenwoordigen een waarde van 169,3 miljoen gulden, terwijl er op dat moment 180 miljoen beschikbaar is en er nog 10 voorstellen klaar liggen waarvoor niet voldoende budget is. Het bedrag wordt daarom voor de laatste maal verhoogd met 20 miljoen gulden. Om mogelijke oppositie tegen deze staatssteun de mond te snoeren wordt daar gelijk aan toegevoegd dat in de productie fase van de JSF een omzet te behalen is van tussen de ca. 6 miljard en 10 miljard gulden.11 Het onderonsje van Koninklijke Luchtmacht12 en industrie heeft goed uitgepakt. De eerste hap is binnen.

Deelname=aanschaf

Vervolgens start een lobby van de Koninklijke Luchtmacht en bedrijven richting regering en parlement. Deze toch al krachtige lobby wordt gesteund door VNO/NCW en FNV die er premier op Kok op aandringen in het belang van bedrijven en werkgelegenheid deel te gaan nemen in de EMD fase van de JSF ontwikkeling. Kok zegt dat deelname ook aanschaf betekent 13 en twijfelt. Ook de bewindslieden van D’66 twijfelen aan de financiële onderbouwing. Minister Pronk wil geen deelname. Binnen de VVD twijfelt minister Zalm. Hij zit klem tussen twee vuren, zijn eigen partij die zo snel mogelijk een positief besluit wil en zijn zuinige financiële beheer waarin het niet past om voor honderden miljoenen een risico aan te gaan. “Zowel Economische Zaken als Defensie hebben geen overtuigende argumentatie om de keuze voor de volgende onderzoeksfase (EMD) te rechtvaardigen, stelt het ministerie van Financiën in november 2001.”14 Toch is het Zalm die uiteindelijk zijn zegen geeft aan het project. Voordat het Kabinetsbesluit op 8 februari 2002 valt trekt Zalm zijn collega's over de streep met de boodschap dat “de business case dicht was” en hij onderstreepte dat: “Vanaf het begin af aan het uitgangspunt is geweest dat deze deal de schatkist niets mocht kosten.”15 Maar dat blijkt twee maanden later niet het geval. Maar na het positieve besluit van de regering is de Kamer aan zet.

Net niet

De positie van de PvdA is het grote vraagteken. Fractievoorzitter Melkert houdt de kaarten tegen de borst en weigert duidelijkheid.
Tussendoor valt op 16 april 2002 het Kabinet naar aanleiding van het rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) over het bloedbad bij Srebrenica. Een week later, op dinsdag 23 april 2002, komt in de Tweede Kamer een motie aan de orde die stelt dat Nederland niet zou moeten deelnemen aan de ontwikkelingsfase (SDD) van de JSF, omdat deelname waarschijnlijk betekent dat de JSF wordt aangeschaft, terwijl nog geen zekerheid bestaat over de behoefte aan het jachtvliegtuig en niet duidelijk is wat de risico’s voor de Nederlandse Staat is. Bovendien is onduidelijk wat de baten zijn voor de Nederlandse kenniseconomie en werkgelegenheid. De stemmen staakten, omdat ook de PvdA Tweede Kamer fractie voor de motie stemde. Op 25 april wordt er opnieuw gestemd. Wederom waren er 74 voor en 74 tegen de motie, waarmee de motie niet aangenomen was. D’66, GroenLinks, PvdA en SP halen het net niet.

Doorjassen

Na de verkiezingen in mei wordt de JSF door de Kamer gejast. De Lijst Pim Fortuyn, op dat moment met 26 parlementariërs in de Tweede Kamer stemt in juni als één man voor deelname. Nederland kan tot 2013 aan de EMD ontwikkelingsfase deel gaan nemen. Kosten 800 miljoen euro. Onder de kabinetten Balkenende I tot en met III zijn het SP, GroenLinks en PvdA die samen optrekken tegen de aanschaf van de JSF. Opmerkelijk genoeg blijkt in 2003 ook maar tien procent van de LPF voor verdere deelname aan de JSF.

In aanloop naar de verkiezingen van 22 november 2006 speelt de JSF geen hoofdrol, maar is wel aanwezig. Het verhaal is duidelijk. De JSF is te duur. De oppositie gebruikt de gang van zaken rond de JSF om duidelijk te maken hoe asociaal het gevoerde beleid is. Bij de PvdA leidt dat onder andere tot het Wouters Angels internet spotje: “In Nederlandse verpleeghuizen is één op drie bewoners ondervoed of uitgedroogd.” “Hij [Jan Peter] wil dit geld liever gebruiken voor leuke militaire speeltjes als de JSF. Dit moet toch anders kunnen.”


Noten:

1. Brief van de staatssecretaris van Defensie, 18 april 1995, Tweede Kamer, vergaderjaar 1994-1995, 23900X, nr. 57. Een recent voorbeeld van zo’n spookproject is dat de marine verklaart bezig te zijn met de ontwikkeling van raketschildtechnologie voor fregatten. Maar dat dit niet ronduit aan de Kamer wordt gemeld, zelfs niet als er naar gevraagd wordt. Dit terwijl er al sinds 1999 aangewerkt wordt, zie: “Maritieme Samenwerking bij ‘Ballistic Missile Defence’,” Marine Nieuws no. 450, 1999, p. 3; en Hollands glorie wacht op een vergunning; J.M. Bik en Theo Westerwoudt, “Signaal en het Nederlandse exportbeleid Hollandse Signaalapparaten (Signaal)”, 15 juni 1999, NRC-Handelsblad.
2. Steven Derix Joost Oranje, ‘Ruzie om blanco cheque voor nieuwe straaljager; Kopen, kopen, en niet kijken’, NRC-Handelsblad, 9 maart 2002; en ‘Luchtgevecht’, Groene Amsterdammer, 23 maart 2002.
3. Brief van de staatssecretaris van Defensie bij de vaststelling van de begroting voor het jaar 1997, 25 000 X, Nr. 44, 20 december 1996. Ook in de vragen en antwoorden bij de begroting komt de participatie in het Validation Programme aan de orde. 25 000 X, nr. 14, 31 oktober 1996.
4. Memorandum of Agreement among the chief of Defense, Denmark, and the Minister of Defense of the Kingdom of the Netherlands, and the Ministry of the Kingdom of Norway and the Department of Defense of the United States of America, concerning the Joint Strike Fighter (JSF) requirements validation project, 16 april 1997.
5. Brief Souschef Plannen en Projecten Koninklijke Luchtmacht, Commodore P.M.A. Vorderman, 18 augustus 1997.
6. Fax van ministerie van Defensie naar NIID, 28 oktober 1997 met aangehecht onderzoeksopzet Booz Allen en Hamilton van 17 oktober 1997.
7. JSF bij Regio Zuid-Holland', Onze Luchtmacht februari/maart 1998, p. 37
8. Verslag vergadering “F-16 vervangingsprogramma”, gehouden op 29 augustus 1997 te Den Haag, 1 september 1997.
9. Persbericht ‘Subsidieregeling demonstratie- en technologie-ontwikkelingsprojecten joint strike fighter in werking.,’Ministerie van Economische Zaken, 3 maart 1999.
10. Het NIVR is de netwerkorganisatie, die een intermediaire rol vervult tussen wetenschappers, kennisinfrastructuur, gebruikers, bedrijfsleven en overheid op luchtvaart en ruimtevaart gebied.
11. Brief minister van Economische Zaken Jorritsma-Lebbink 19 juni 2000 over stand van zaken beleid inzake luchtvaartcluster. Op pagina 10 wordt op soort bijdrage aan de JSF gespecificeerd waar de subsidies heen gaan.
12. De Koninklijke Luchtmacht heet inmiddels Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK), maar aangezien Luchtmacht en Koninklijke Luchtmacht gangbaarder begrippen zijn hanteren we die.
13. Tweede Kamer, 46ste vergadering Dinsdag 5 februari 2002.
14. Steven Derix Joost Oranje, ‘Ruzie om blanco cheque voor nieuwe straaljager; Kopen, kopen, en niet kijken’, NRC-Handelsblad, 9 maart 2002.
15. Idem.