Wapens en vrede op aarde

Op Eerste Kerstdag wordt het jaarrapport 'Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2007-2014,' gebruikt voor een artikel in de Int. New York Times. In die jaaruitgave is flink de klad gekomen. De voorlaatste uitgave stamde al weer uit 2012.

Het rapport is geschreven door Catherine A. Theohary voor de onderzoeksafdeling van het Amerikaanse congres (CRS). Ze vervangt daarmee Richard F. Grimmett, die sinds mensenheugenis als auteur op het coverblad van de jaarlijkse publicatie stond. In wandelgangen werd over het Grimmett-rapport gesproken. Er was dit jaar sprake van een mediastrategie bij de lancering. Het rapport werd pas een week na publicatie openbaar. Dat gaf de New York Times de gelegenheid een stuk te schrijven dat vervolgens werd overgenomen door kranten wereldwijd. De enorme groei van de Amerikaanse wapenexporten met 10 miljard dollar naar 36 miljard dollar waren dan ook nieuwswaardig. De Russische verkopen daalden licht van 10,3 naar 10,2 miljard. Opvallend is ook de positie van Zweden als nummer drie met 5,5 miljard aan verkopen. Een Italiaans anti-wapenhandel activist twitterde dat vier EU-landen bij de belangrijkste verkopers naar het Midden-Oosten zitten: Frankrijk, VK, Duitsland, en Italië.

De Koreaanse site Chosunilbo citeerde dat Zuid-Korea met 7.8 miljard aan contracten de grootste wapenimporteur was in 2014. Dat is niet iets om trots op te zijn, maakten activisten uit vier continenten in oktober bij een wapenbeurs in Seoel duidelijk.

Wat mij betreft gaat de zoekmachine vrijwel onmiddellijk op 'Netherlands'. En ja hoor in 2014 scoorde Nederland, met een negende plek, hoog als het ging om het sluiten van contracten. Het ging om een waarde van 900 miljoen dollar. Dat voorspelt hoge ogen bij wapenleveranties in de jaren erna. Nu al staat Nederland (2007-2014) als exporteur op een elfde plek. Het rapport onderstreept daarmee een al bekend beeld.

Minder opgemerkt werd een ander Amerikaans rapport dat in december werd uitgegeven. Het zogenaamde WMEAT rapport van het State Department. WMEAT staat voor World Military Expenditures and Arms Transfers. Het is een van de handigste overzichten op het gebied van militaire bestedingen, troepensterkte, etc. Maar het loopt met cijfers voor de jaren 2002-2012 hopeloos achter op andere bronnen. The Stockholm International Peace and Reasearch Institute (SIPRI) en the International Institute for Strategic Studies (IISS) publicist van de Military Balance geven de militaire bestedingen over 2014. Beide zijn te raadplegen op het internet en dienen als bron voor wiki voor de militaire uitgaven. Voor wapenexportcijfers gaat vrijwel de hele wereld naar SIPRI dat een scala aan verschillende cijfers goed vindbaar op de site plaatst. De Europese Unie komt vermoedelijk in maart 2016 met de Europese wapenexportcijfers voor 2014. Afgelopen maart kwamen die voor 2013. Ze zijn makkelijk te vinden in de EU export browser van het Europese Netwerk tegen de Wapenhandel (ENAAT). Je ziet in een oogwenk dat onze vrienden in Riyadh nummer twee bestemming zijn voor de mensenrechtenvriendelijke EU.

WMEAT komt daar dus ruimschoots achteraan kakken met cijfers voor 2012 in december 2015. Dan kan je wel stellen dat wapenexporten goed zijn voor het terugdringen van de staatsschuld. Dit aangezien de verhouding in- en export ruimschoots uitvalt in het voordeel van het tweede, $102 miljard per jaar (overigens een opvallend hoog bedrag) versus $4 miljard. Het is wel een opmerking waarin iets wringt. De teller staat op twintig biljoen schuld – meer dan 100 % van het BBP – en is vooral ontstaan door oorlogsvoering en militaire aankopen. De VS zouden met deze staat van dienst de EU niet inkomen. WMEAT komt ook met opvallende cijfers dat in de periode 2002-2012 de VS ruim driekwart van de wapenhandel voor haar rekening nam, de EU ongeveer een tiende, Rusland een twintigste en China minder dan een 2%, maar daar gaat de pers drie jaar later niet meer voor zitten.

Voor precieze gegevens rond Nederlandse wapenexporten kan je niet om de site van Stop Wapenhandel heen. Deze organisatie liet in een tegenrapport bij het jaarlijkse wapenexportrapport van de overheid en de maandoverzichten van vergunningen voor exporten en doorvoer niet alleen weten dat de Nederlandse wapenhandel in 2014 een all time high bereikte, maar ook waar de schoen wringt. Want zoals een schrijver het in de Pittsburgh Post-Gazette formuleerde 'Vrede op aarde? Niet totdat de VS stopt met wapenhandel en oorlogvoeren.' Om die harde werkelijkheid gaat het uiteindelijk. VS kan je vervangen door EU, Nederland, België, Vlaanderen of welk land of regio met een eigen wapenexportbeleid dan ook. Wapenexportbeleid en -controle zijn er niet voor niets. Maar van strikt toepassen is geen sprake; economische en machtspolitieke argumenten hebben nog steeds de overhand. Het lijkt dan ook zinnig in het kader van de strijd voor vrede nog wat vaker de pijlen op de Regering te richten dan landen elders te beschuldigen die kunnen doen wat ze doen door onze militaire en economische steun. Wat informatie over 2015 zou daarbij helpen.

Martin Broek

Geschreven voor Konfrontatie