Martin Broek (april 2020)
Vertaling: Ewout van der Hoog
War Resisters International (WRI) heeft een lijst van wapenbeurzen gepubliceerd die hun poorten niet zullen openen. In Nederland is de beurs Underwater Defence Technology (UDT), onderdeel van de Damen-onderzeeërlobby, uitgesteld van mei tot december.
De eerste grote wapenverkoop van Japan, die in mei afgerond moet zijn, is tot stilstand gekomen door de COVID-19-pandemie.
Op sommige plaatsen reageren de conflictpartijen positief op een oproep van secretaris-generaal António Guterres van de VN om gezamenlijk de wapens neer te leggen en het levensbedreigende COVID-19 te bestrijden. “De wapenstilstanden nemen in aantal nog steeds te traag toe, maar dit is een wezenlijke stap in de goede richting”, aldus het handvuurwapenbeheersingsplatform IANSA. Maar terwijl de Colombiaaanse guerrillaorganisatie ELN zegt zich te zullen houden aan het staakt-het-vuren, lopen de organisatoren van gemeenschappen en de mensenrechten- en milieuactivisten nu meer risico om door huurmoordenaars gedood te worden als ze thuisblijven.
Van militair naar civiel?
Aan wapenindustrieën wordt gevraagd om hun geavanceerde machines te gebruiken voor de productie van de broodnodige ventilatoren voor ziekenhuizen. Werknemers van General Electric gingen in staking om hun werk te verdedigen, maar ook om te eisen dat ze betrokken zouden worden bij de productie van deze broodnodige apparatuur. In het Verenigd Koninkrijk wordt nu een zogenaamd Ventilator Challenge UK Consortium opgericht.
De Nederlandse civiele/militaire werf Damen heeft een consortium opgericht om een beschermingsmasker te ontwikkelen. De omschakeling van militaire naar civiele productie lijkt dus van de ene op de andere dag mogelijk.
De civiele medische sector wordt ondersteund door zowel militair personeel als militaire uitrusting. Ziekenhuis- en amfibieschepen zorgen voor extra IC-bedden, militaire medici zijn gestationeerd in ziekenhuizen en de strijdkrachten vervoeren maskers, patiënten en zelfs dodelijke slachtoffers.
Toch kan de krijgsmacht een verzoek afwijzen als zij haar militaire taken in gevaar acht. In Nederland gebeurde dit toen Defensie een civiele aanvraag voor IC-bedden aan boord van een gespecialiseerd marineschip weigerde.
Onderzoekscontracten
Een van de grootste onderzoeksinstituten ter wereld is het Amerikaanse Defence Advanced Research Development Agency (DARPA). Van het onderzoeksbudget van de Amerikaanse overheid is in de periode 1989-2009 zestig procent naar het leger gegaan – en DARPA is de spin in het web. Met een jaarlijks budget van 3,5 miljard dollar bracht én brengt dit instituut zeer geheime wapens en militaire uitvindingen op de markt.
DARPA heeft al snel verklaard dat zijn Programma ter Preventie van Pandemieën op zoek is naar een nieuwe manier om de immuniteit van het lichaam tegen virussen te verhogen. Zo gebruikt het deze situatie om te voorkomen dat er op zijn budget wordt bezuinigd: “De militaire geneeskunde is al lang een kritische bron van onderzoek, inzicht, training en vaardigheid voor het land. Dat is nu niet anders. Maar juist nu leiders zich wenden tot het leger voor mankracht, medici en expertise, beknibbelt het Ministerie van Defensie op de organisatie. Dit plan doorzetten zou een vreselijke vergissing zijn.”
Westerlingen kijken weliswaar met afgrijzen naar de surveillance-staat China, maar in vele Europese landen overweegt men nu openlijk het inzetten van contact tracking en tracing apps. In het Verenigd Koninkrijk is contact opgenomen met het duistere big-databedrijf Palantir om apps te ontwikkelen voor de National Health Service om het virus te bestrijden. Dit bedrijf sluit contracten met Defensie en is daarbij voor het Pentagon en de CIA werkzaam in de Amerikaanse oorlogen in Afghanistan en Irak. In Italië bewaakt het leger de supermarkten, taken waarvoor nu ook Britse troepen al oefenen, en vliegen er drones om de bevolking onder controle te houden.
Aandeelhouders
Hoewel afstand houden de norm is en er veel evenementen worden afgelast, zal op 16 april een van Europa's grootste civiele militaire bedrijven zijn jaarlijkse Algemene Vergadering houden in Amsterdam. Het bestuur hiervan, uit Frankrijk, Engeland, Duitsland, de VS en Spanje, moet volgens de Nederlandse wet binnen zes maanden na afloop van het boekjaar een fysieke vergadering organiseren.
Aan aandeelhouders vraagt het om te overwegen alleen virtueel deel te nemen en, als zij wél persoonlijk deelnemen, de social distance te respecteren. Het is onduidelijk of de aandeelhouders virtuele vragen kunnen stellen en of zulke vergaderingen de norm worden, wat hun kritisch handelen zal beperken.
Zoals veel andere bedrijven, waaronder het Franse door de staat gesteunde Safran, heeft ook Airbus zijn aandeelhoudersdividend al geschrapt omdat de uitbraak van het coronavirus zowel productie als de vraag verstoort.
Productie en handel gaan door
In Spanje gaat Airbus door met 'enkele kernactiviteiten', zoals de productie van militair en ruimtevaartmaterieel. “Ze blijven essentieel”, volgens de website van het bedrijf.
Ook in de VS wordt de wapenindustrie 'essentieel' geacht. “Er zijn altijd zorgen, maar momenteel ondervind ik geen grote vertragingen en dat danken we aan de fantastische mensen die creatief denken”, aldus de Amerikaanse staatssecretaris voor acquisitie, technologie en logistiek van Defensie over de effecten van corona op het ontwikkelen van wapens voor de Amerikaanse luchtmacht. Al snel nadat de Italiaanse F-35-fabrieken waren stilgelegd, werden ze weer geopend, de gezondheidsrisico's voor het personeel op de koop toe nemend. De Nederlandse marine-industrie lobbyt voor het versnellen van de Nederlandse marineaankopen om de effecten van corona te verzachten en de orderportefeuilles te vullen. Niet alle wapenindustrieën zijn 'te groot zijn om te mislukken', maar sommige zijn strategisch wel te belangrijk. Ze worden gered, ook al was het hun beleid om geen financiële steun te willen ontvangen in moeilijke tijden.
Boeing heeft in de afgelopen vijf jaar bijna 50 miljard dollar teruggegeven aan zijn aandeelhouders, terwijl het veel minder heeft geïnvesteerd. “En wil [Boeing] de belastingbetalers nu tientallen miljarden laten ophoesten voor een reddingsoperatie?” vraagt Aviation Week retorisch, waarbij het blad ook nog opmerkt dat Boeing in de afgelopen vijf jaar bijvoorbeeld “96% van de vrije kasstroom naar de aandeelhouders heeft laten stromen”. Opmerkelijk genoeg wil Airbus de crisis oplossen zónder reddingsoperatie van de overheid.
Diverse standpunten
De corona-crisis kan duidelijk maken dat niet het leger, maar de gezondheidszorg essentieel is voor onze veiligheid. De IC-bedden zijn de platforms die we nodig hebben – niet de tanks, straaljagers of marineschepen. De crisis toont aan dat we een nieuw veiligheidsmodel nodig hebben.
Maar de militairen zien deze crisis ook als een kans: namelijk aantonen dat wapens en apps noodzakelijk zijn om de burgers te controleren en de militaire dominantie voort te zetten. Het kwartje kan dus beide kanten op rollen. Het zou dan ook naïef zijn om te denken, dat deze crisis niet zoals alle andere crises zou worden gebruikt – namelijk als een kans voor verandering. Laten wij dus aan de slag gaan voor de beste verandering.
William Barber en Phyllis Bennis hebben het debat snel geopend, in het grote Amerikaanse weekblad Newsweek en onder de titel: 'To Fight This Pandemic, We Need to Take Over the Military's Resources – Not the Other Way Around'. Deze titel vat meteen hun belangrijkste boodschap samen: “In deze crisis moet de leiding niet berusten bij de militaire bevelhebbers, maar bij de burgerartsen en deskundigen op het gebied van volksgezondheid die onder andere gemachtigd zijn om de militaire eigendommen te beheren.”
Een belangrijk gezichtspunt, omdat het leger intussen blijft aandringen op middelen die het zelf kan beheren: “Het zou ons niet verbazen als het recente militaire onderzoek en de ontwikkeling van medische technologieën, voor de nieuwe generatie van oorlogsvoering, zowel versneld ontwikkeld als toegepast worden in de aanpak van COVID-19 en toekomstige pandemieën”, schrijven militaire artsen in een artikel om het initiatief aan hun kant te houden.
Daryl Kimball van de Arms Control Association wijst op het feit dat de politieke keuze in het verleden verkeerd is geweest: “Helaas zijn de Amerikaanse prioriteiten qua uitgaven en de wijze van denken over veiligheid steeds meer in militaire termen gedefinieerd. Het Congres reserveerde in het fiscale jaar 2020 een recordbedrag van 746 miljard dollar voor Defensie.”
Het Internationaal Vredesbureau IPB heeft de G20 en alle landen ter wereld opgeroepen om te investeren in de gezondheidszorg en niet in militarisering. Het heeft gewezen op vele kwesties, zoals de waarschuwing van de Wereldgezondheidsorganisatie dat de wereld tegen 2030 te kampen zal hebben met een tekort van 18 miljoen gezondheidswerkers. Het IPB wijst er ook op dat het virus laat zien dat landen dringend moeten samenwerken in plaats van vijandschap te ontwikkelen.
Ondertussen is de Europese Commissie het nog steeds oneens met het Finse voorzitterschap om de uitgaven van het Europees Defensie Fonds te verlagen. Er is nu urgent de behoefte aan de EOF-miljarden die zijn voorgesteld, hoewel sommige analisten de instabiliteit die door de pandemie wordt veroorzaakt ook als een extra reden zien om de Europese defensie en de NAVO te versterken.
In het Newsweek-artikel stellen Barber en Bennis voor om “althans één militair contract van vele miljarden met particuliere bedrijven te annuleren, bijvoorbeeld het contract voor 29 miljard dollar met Lockheed-Martin voor de bouw van nieuwe gevechtsvliegtuigen om daarmee meer luchtaanvallen uit te voeren.” Dit zou de fondsen creëren, stellen zij, om “de gezondheidszorg onmiddellijk en drastisch uit te breiden voor de miljoenen mensen die de hot spots met corona bevolken.”
De aandelenmarkt verwacht deze keuze echter niet. Zodra de Senaat had ingestemd met een economische stimuleringspakket van 2000 miljard euro, stegen prompt de beurskoersen van Lockheed.
