dinsdag 25 juli 2017

Drones en de opkomst van hightech moordenaars

Zijn militaire drones de nieuwe wonderwapens, of een kostbare en gevaarlijke tijdsverspilling? Volgens Andrew Cockburn vormt de ‘kill chain’ de ruggengraat van een uit de hand gelopen contraproductieve aanpak van terrorisme.

     door Martin Broek

Het voelt bijna ongepast, maar Kill Chain; drones and the rise of high-tech assassins vind ik een mooi boek. De Britse journalist Andrew Cockburn verdeelt een schat aan informatie over de pagina’s zonder dat je als lezer erover struikelt. Als ik het bijna uit heb, lees ikelders dat de drone-operaties van de Amerikaanse Special Forces wegens overbelasting teruggeschroefd moeten worden. Er zijn taken die door andere delen van de Amerikaanse krijgsmacht uitgevoerd kunnen worden.

In het laatste hoofdstuk geeft Cockburn niettemin aan hoe de Special Forces gegroeid zijn van 11.600 specialisten in 1980 tot 66.000 in 2013. Het budget van deze vechtmachine ‘die mag moorden zonder toestemming van de hoogste autoriteiten’ ging van 2,3 miljard Amerikaanse dollars in 2001 naar 9,9 miljard in 2015 (vergelijkbaar met de complete Nederlandse Defensiebegroting).
   
Grasmaaien

Met inzet van op afstand bestuurde onbemande drones worden vijandelijke doelwitten en personen met raketten bestookt. Betrokkenen vergelijken deze vorm van moorden regelmatig met grasmaaien. Even zijn de sprieten kort, maar het groeit in een mum van tijd weer aan. Volgens Cockburn vormt de inzet van drones en speciale eenheden de ruggengraat van een uit de hand gelopen contraproductieve aanpak van terrorisme door kopstukken of mensen uit het middenkader te doden.

Cockburn beschrijft tot in detail een drone-aanval van begin 2000 op een konvooi dat onderweg was van Kandahar naar Kaboel in Afghanistan. Deze drone werd aangestuurd vanuit een container in de VS. De inzittenden van de voertuigen, onschuldige arbeidsmigranten, middenstanders en scholieren, kwamen daarbij om het leven. Wat mis kon gaan, ging mis, van wensdenken tot verkeerde interpretaties. Het is een anekdotische inleiding van een boek waarin de structuren achter een dergelijke fout in kaart worden gebracht.

Vervolgens beschrijft hij op chronologische wijze hoe technologische ontwikkelingen en denkwijzen binnen het militaire apparaat in 70 jaar tijd uiteindelijk geleid hebben tot drones om vanaf veilige afstand gericht individuen te liquideren, waarbij het doden van eventuele omstanders op de koop toe wordt genomen. Het vinden en beschrijven van die rode lijn in een deel van de militaire evolutie maakt Kill Chain tot een knap boek.

Cockburn vangt aan met de plannen om Adolf Hitler te vermoorden en waarom dat destijds als een slecht idee werd beschouwd. De NDSAP-leider zou daarmee tot een icoon kunnen uitgroeien terwijl zijn krijgskundige invloed niet altijd even rationeel was. Zijn opvolger zou wel eens nog kwaadaardiger kunnen zijn en bovendien zou het de morele standaardwaarden van de geallieerden aantasten als ze gericht tegenstanders zouden vermoorden.

Ten tweede beschrijft Cockburn dat het opstellen van een doellijst tot minder resultaat leidt dan vooraf werd ingeschat, en hoe dat weer langere lijsten oplevert. De tegenstander bleek ook vaak creatiever dan gedacht bij het omzeilen van de aanvallen. Zo legden Serviërs bijvoorbeeld banen van zwart plastic aan die vervolgens vanuit de lucht voor verkeerswegen werden aangezien. Vietnamezen hingen potjes met urine op om de sensoren van de Amerikanen langs de Ho Chi Minh-route te misleiden.

Onterecht vertrouwen op techniek

Aan de hand van deze opvattingen behandelt Cockburn de Amerikaanse oorlogen tegen Japan (wraak op de admiraal verantwoordelijk voor Pearl Harbour), Vietnam (in 1971 waren al 20.587 Vietnamezen vermoord omdat ze op een dodenlijst stonden), Laos, (Nixon’s) oorlog tegen drugs, de vuile oorlog in Latijns-Amerika en de oorlogen in Irak, Afghanistan, Colombia en Jemen. Waren de doelen aanvankelijk nog industrieën, steden en infrastructuur, gaandeweg ontwikkelden de militaire aanvallen zich tot het gericht doden van specifieke personen.

Het vertrouwen op de techniek blijkt groter dan dat ze waar kan maken, maar het geloof erin is van blijvende aard. In een recent artikel van een gepensioneerde generaal der mariniers en technologie-ondernemer schrijft de man dat ‘hyper oorlog gedefinieerd moet worden als een type conflict waar de menselijke besluitvorming vrijwel geheel afwezig is in het observatie-oriëntatie–besluit–handel patroon.’

Maar kan je de mens wel efficiënt uitschakelen vanaf afstand? Cockburn geeft veel voorbeelden van drone-aanvallen die geleid hebben tot mislukkingen. Sporen in de sneeuw ziet een ervaren observant wel, een drone niet. Abnormaal veel wasgoed aan de lijn of oneconomisch veel boeren op het land idem dito, een mens ziet dat wel. Bovendien zijn de camerabeelden van drones niet scherp genoeg om mensen te herkennen.

Het vermoorden van de houder van een SIM-kaart – gevonden via een verdacht patroon in een netwerk van bellers – gaat mis als de telefoon overgaat in andere handen of als er een slordigheid optreedt. De tunnelvisie ligt altijd op de loer; bij analyses kan de wenselijke uitkomst de vader van de gedachte zijn. Maar moorden op basis van inadequate informatie wordt na 9/11 steeds gewoner en daarvoor zijn wapens en geld beschikbaar. Zo groeit de groep doelzoekers bij de CIA als kool.

Minachting voor mensenlevens

Kill Chain handelt over meer dan de inzet van drones en liquidaties alleen. Cockburn licht toe op welke wijze drones en ander wapentuig worden aangeschaft en strategische beslissingen worden genomen die niet altijd even verstandig zijn. Hoe te goedkope wapenprogramma’s sneuvelen omdat de duurdere systemen een beter lobby achter zich hebben. En op welke wijze de machine met de mens op de loop kan gaan. Bovendien spreekt uit de Amerikaanse aanpak een grote minachting voor mensenlevens. Een doelwit in Irak mocht getroffen worden mits daarbij niet meer dan dertig omstanders om het leven kwamen. Dat is op zijn zwakst uitgedrukt een cynische regel.

Dat de toegepaste techniek vandaag de dag nog niet voldoet, wil niet zeggen dat ze in de toekomst niet verder geperfectioneerd zal worden. Cockburn echter heeft weinig vertrouwen in de inzet van drones. Hij ziet deze vorm van oorlogvoering vooral als een manier om geld te verdienen en denkt dan ook dat de onvolmaakte grasmaaimachine ongehinderd voort zal denderen. Je zou willen dat mensen die zich bezig houden met oorlog en vrede, met wapens en controle daarop, als journalist of als Kamerlid dit boek zouden lezen. Ik vond het schokkend.

 
titel  Kill Chain; drones and the rise of high-tech assassins
auteur  Andrew Cockburn
uitgever  Verso, 2015
uitgave  310 pagina’s, met personen- en onderwerpenindex, Engelstalig
isbn  9781781689479

Andrew Cockburn schreef sinds begin jaren ’80 boeken over Rumsfeld, Saddam Hoessein, de Koude Oorlog, alsmede artikelen en opiniestukken voor de Los Angeles Times, The New York Times, National Geographic en the London Review of Books.

Bespreking geschreven voor Ravage Webzine