Zijn militaire drones
de nieuwe wonderwapens, of een kostbare en gevaarlijke
tijdsverspilling? Volgens Andrew Cockburn vormt de ‘kill chain’
de ruggengraat van een uit de hand gelopen contraproductieve aanpak
van terrorisme.
door Martin Broek
Het voelt bijna
ongepast, maar Kill Chain; drones and the rise of high-tech
assassins vind ik een mooi boek. De Britse journalist Andrew
Cockburn verdeelt een schat aan informatie over de pagina’s zonder
dat je als lezer erover struikelt. Als ik het bijna uit heb, lees ikelders dat de drone-operaties van de Amerikaanse Special Forces
wegens overbelasting teruggeschroefd moeten worden. Er zijn
taken die door andere delen van de Amerikaanse krijgsmacht uitgevoerd
kunnen worden.
In het laatste
hoofdstuk geeft Cockburn niettemin aan hoe de Special Forces gegroeid
zijn van 11.600 specialisten in 1980 tot 66.000 in 2013. Het budget
van deze vechtmachine ‘die mag moorden zonder toestemming van de
hoogste autoriteiten’ ging van 2,3 miljard Amerikaanse dollars in
2001 naar 9,9 miljard in 2015 (vergelijkbaar met de complete
Nederlandse Defensiebegroting).
Grasmaaien
Met inzet van op
afstand bestuurde onbemande drones worden vijandelijke doelwitten en
personen met raketten bestookt. Betrokkenen vergelijken deze vorm van
moorden regelmatig met grasmaaien. Even zijn de sprieten kort, maar
het groeit in een mum van tijd weer aan. Volgens Cockburn vormt de
inzet van drones en speciale eenheden de ruggengraat van een uit de
hand gelopen contraproductieve aanpak van terrorisme door kopstukken
of mensen uit het middenkader te doden.
Cockburn beschrijft tot
in detail een drone-aanval van begin 2000 op een konvooi dat onderweg
was van Kandahar naar Kaboel in Afghanistan. Deze drone werd
aangestuurd vanuit een container in de VS. De inzittenden van de
voertuigen, onschuldige arbeidsmigranten, middenstanders en
scholieren, kwamen daarbij om het leven. Wat mis kon gaan, ging mis,
van wensdenken tot verkeerde interpretaties. Het is een anekdotische
inleiding van een boek waarin de structuren achter een dergelijke
fout in kaart worden gebracht.
Vervolgens beschrijft
hij op chronologische wijze hoe technologische ontwikkelingen en
denkwijzen binnen het militaire apparaat in 70 jaar tijd uiteindelijk
geleid hebben tot drones om vanaf veilige afstand gericht individuen
te liquideren, waarbij het doden van eventuele omstanders op de koop
toe wordt genomen. Het vinden en beschrijven van die rode lijn in een
deel van de militaire evolutie maakt Kill Chain tot een
knap boek.
Cockburn vangt aan met
de plannen om Adolf Hitler te vermoorden en waarom dat destijds als
een slecht idee werd beschouwd. De NDSAP-leider zou daarmee tot een
icoon kunnen uitgroeien terwijl zijn krijgskundige invloed niet
altijd even rationeel was. Zijn opvolger zou wel eens nog
kwaadaardiger kunnen zijn en bovendien zou het de morele
standaardwaarden van de geallieerden aantasten als ze gericht
tegenstanders zouden vermoorden.
Ten tweede beschrijft
Cockburn dat het opstellen van een doellijst tot minder resultaat
leidt dan vooraf werd ingeschat, en hoe dat weer langere lijsten
oplevert. De tegenstander bleek ook vaak creatiever dan gedacht bij
het omzeilen van de aanvallen. Zo legden Serviërs bijvoorbeeld banen
van zwart plastic aan die vervolgens vanuit de lucht voor
verkeerswegen werden aangezien. Vietnamezen hingen potjes met urine
op om de sensoren van de Amerikanen langs de Ho Chi Minh-route te
misleiden.
Onterecht
vertrouwen op techniek
Aan de hand van deze
opvattingen behandelt Cockburn de Amerikaanse oorlogen tegen Japan
(wraak op de admiraal verantwoordelijk voor Pearl Harbour), Vietnam
(in 1971 waren al 20.587 Vietnamezen vermoord omdat ze op een
dodenlijst stonden), Laos, (Nixon’s) oorlog tegen drugs, de vuile
oorlog in Latijns-Amerika en de oorlogen in Irak, Afghanistan,
Colombia en Jemen. Waren de doelen aanvankelijk nog industrieën,
steden en infrastructuur, gaandeweg ontwikkelden de militaire
aanvallen zich tot het gericht doden van specifieke personen.
Het vertrouwen op de
techniek blijkt groter dan dat ze waar kan maken, maar het geloof
erin is van blijvende aard. In een recent artikel van een
gepensioneerde generaal der mariniers en technologie-ondernemer
schrijft de man dat ‘hyper oorlog gedefinieerd moet worden als een
type conflict waar de menselijke besluitvorming vrijwel geheel
afwezig is in het observatie-oriëntatie–besluit–handel patroon.’
Maar kan je de mens wel
efficiënt uitschakelen vanaf afstand? Cockburn geeft veel
voorbeelden van drone-aanvallen die geleid hebben tot mislukkingen.
Sporen in de sneeuw ziet een ervaren observant wel, een drone niet.
Abnormaal veel wasgoed aan de lijn of oneconomisch veel boeren op het
land idem dito, een mens ziet dat wel. Bovendien zijn de
camerabeelden van drones niet scherp genoeg om mensen te herkennen.
Het vermoorden van de
houder van een SIM-kaart – gevonden via een verdacht patroon in een
netwerk van bellers – gaat mis als de telefoon overgaat in andere
handen of als er een slordigheid optreedt. De tunnelvisie ligt altijd
op de loer; bij analyses kan de wenselijke uitkomst de vader van de
gedachte zijn. Maar moorden op basis van inadequate informatie wordt
na 9/11 steeds gewoner en daarvoor zijn wapens en geld beschikbaar.
Zo groeit de groep doelzoekers bij de CIA als kool.
Minachting voor
mensenlevens
Kill Chain handelt
over meer dan de inzet van drones en liquidaties alleen. Cockburn
licht toe op welke wijze drones en ander wapentuig worden aangeschaft
en strategische beslissingen worden genomen die niet altijd even
verstandig zijn. Hoe te goedkope wapenprogramma’s sneuvelen omdat
de duurdere systemen een beter lobby achter zich hebben. En op welke
wijze de machine met de mens op de loop kan gaan. Bovendien spreekt
uit de Amerikaanse aanpak een grote minachting voor mensenlevens. Een
doelwit in Irak mocht getroffen worden mits daarbij niet meer dan
dertig omstanders om het leven kwamen. Dat is op zijn zwakst
uitgedrukt een cynische regel.
Dat de toegepaste
techniek vandaag de dag nog niet voldoet, wil niet zeggen dat ze in
de toekomst niet verder geperfectioneerd zal worden. Cockburn echter heeft
weinig vertrouwen in de inzet van drones. Hij ziet deze vorm van
oorlogvoering vooral als een manier om geld te verdienen en denkt dan
ook dat de onvolmaakte grasmaaimachine ongehinderd voort zal
denderen. Je zou willen dat mensen die zich bezig houden met oorlog
en vrede, met wapens en controle daarop, als journalist of als
Kamerlid dit boek zouden lezen. Ik vond het schokkend.
titel Kill Chain;
drones and the rise of high-tech assassins
auteur Andrew Cockburn
uitgever Verso, 2015
uitgave 310 pagina’s, met personen- en onderwerpenindex, Engelstalig
isbn 9781781689479
auteur Andrew Cockburn
uitgever Verso, 2015
uitgave 310 pagina’s, met personen- en onderwerpenindex, Engelstalig
isbn 9781781689479
Andrew Cockburn schreef
sinds begin jaren ’80 boeken over Rumsfeld, Saddam Hoessein, de
Koude Oorlog, alsmede artikelen en opiniestukken voor de Los
Angeles Times, The New York Times, National
Geographic en the London Review of Books.
Bespreking geschreven voor Ravage Webzine.
