De start (deel 1 serie over scheepswerf Damen)

(Laatst bijgewerkt 12 april 2019)

 

Damen Shipyards is het paradepaardje van de Nederlandse defensie-industrie. Het bedrijf ontstond in 1927, maar werd in 1969 opgesplitst. Bij die splitsing werd de basis gelegd voor het huidige Damen.

Bron

Kommer Damen die destijds de werf overnam, kan er nog smakelijk over vertellen. Tijdens een interview haalt hij op hoe tijdens die splitsing vrijwel al het personeel, op zes jonge mannen na, meeging naar het andere deel.(1) 

Bedrijfsstrategie

De bedrijfsstrategie van Damen is inmiddels gevlochten uit drie onderdelen: serieproductie (bij voorkeur in een lagelonenland), actief exportbeleid en diversificatie. Zo kon Damen met zijn zes man uit groeiden tot een wereldspeler met inmiddels een jaarlijkse omzet van meer dan € 2 miljard en 33 actieve werven wereldwijd.(2) Het gaat daarbij om scheepswerven in Roemenië, Turkije, Qatar, Vietnam, China en Cuba etc.

Overnames

Damen maakt een variëteit aan schepen, van jacht tot sleephopperzuiger, van havensleep-boten tot fregatten. Bij die diversificatie werd gestreefd naar overname van bedrijven die al beschikten over de daarvoor noodzakelijke kennis.

De Schelde

Voor het uitbreiden van de marinebouw was KMS de Schelde uit Vlissingen de hoofdprijs. Na een paar pogingen lukte de overname in 2000 voor het bedrag van ½ (één halve) euro.(3) Het is voor Damen “een verkoop met een gouden randje.”(4)

Financieel infuus

Eind jaren negentig moet de overheid steeds bijspringen om de werf te behouden. Dat gaat van subsidies tot aan herverzekering van schadeclaims bij de kredietsverzekeringsbank van de overheid (destijds nog de NCM). De Schelde was in handen van de Rijksoverheid (90%) en de provincie Zeeland (10%). Privatisering verloste de overheid van die kostenpost. Damen heeft dan ook een prima onderhandelingspositie. De Schelde is niet alleen een financieel blok aan het been, maar ook hofleverancier van grote marineschepen voor de Koninklijke Marine. Die scheepsbouw capaciteit wil de Nederlandse Staat niet verliezen. Binnenlandse aankoop is dan ook een vaststaand gegeven en met de werf heeft Damen een uitgangspunt voor de bouw van grote marineschepen, ook voor de export.

Export

“De marine is aan alle kanten bereid om medewerking aan de export te verlenen,” meldt Kommer Damen de lezers van het FNV-magazine in 2000.(6) Dat is niet alleen een blijk dat bedrijfslobby en marinebelangen hand-in-hand gaan, maar ook van een optimistische visie. Nederland is niet erg succesvol geweest met het exporteren van grote marineschepen. De directie van De Schelde stelde dat Nederland is “een kleine speler,” en een “Oranje-boven-gevoel [is] niet gerechtvaardigd.”(7) De export in de laatste drie decennia onderstreept dit. Het gaat al met al maar om acht grotere marineschepen in de periode 1965 tot 1988.(8) Nederlandse radar, vuurleidings-, en commandosystemen van Thales uit Hengelo gaan wel de hele wereld over.

Verkoopkanalen

Damen is optimistisch. Het bedrijf heeft al ervaring met de verkoop van kleine marine schepen en daardoor verkoopkanalen, de contacten op Ministeries van Defensie. Nu heeft het ook de mogelijkheden om grote marineschepen te bouwen en exporteren in huis. Stilletjes is Damen het grootste defensiebedrijf in Nederland geworden.(8)

Voorwaarden

Half december verkoopt Damen 100% van de aandelen in Damen Schelde Gears aan het Duitse RENK. Welk bedrag hier mee gemoeid is, wordt niet vermeld en aan welke voorwaarden de verkoop van een zo goedkoop verkregen bedrijf moest voldoen evenmin.(9)

Winst 

De klappen die de scheepsnieuwbouw kreeg door de economische crisis zijn in 2018 nog steeds niet helemaal overwonnen en ook in de scheepsreparatiesector zijn er werven die onderbezet zijn. De winst is in 2017 daardoor ruimschoots gehalveerd ten opzichte van het jaar ervoor, € 29,2 miljoen naar € 11,3 miljoen.(10) 

Bedrijfsprofiel van het Nederlandse scheepsbouw conglomeraat Damen
	4 Marokko Riyad & Mexico	8 ks Caraïben & Ecuador	12 lobby activiteiten
1 De start	5 Pakistan en Australië	9 Roemeense scheepsbouw	13 lobby Europees
2 Overzicht	6 Kleine schepen (ks)	10 landingsschepen	14 lobby internationaal
3 Schepen voor Indonesië	7 ks de VS en verder	11 rumoer over schandalen
Op dit blog veel meer berichten waarin Damen een rol speelt. Vind ze met de zoekfunctie.

Noten:

1) Cees Pronk (interview) en Rita Jager (schrijver), 'Damen: Niet verkopen zolang ik leef,' 30 maart 2007.

2) Via Linked-in.

3) Vertrouwelijke brief Ministerie van Economische Zaken 'Koninklijke Schelde Groep,' 30 mei 2000.
4) Martin Broek, 'Overheidssteun voor Nederlandse wapenexporten, in Martin Broek en Frank Slijper, Explosieve Materie; Nederlandse Wapenhandel Blootgelegd (Breda: Papieren Tijger, 2003), pp. 34-37.
5) Jan Blom, 'Exclusief gesprek met scheepsbouwer Damen; hofleverancier,' FNV Magazine 23 maart 2000.

6) Mr. R.C. Van den Heuvel, 'Europese industriële samenwerking,' Lezingenbundel NIID-symposium: Een Europese defensie-industrie?, 17 oktober 1996.

7) 1 fregat voor Nigeria (1965, door Wilton Fijenoord, WF), 3 korvetten voor Indonesië (1979-1980, WF), 2 fregatten voor Griekenland (1981-1982, De Schelde) en 2 onderzeeboten (1987-1988, WF). Bron: Martin Broek, 'De marine-industrie,' in De Nederlandse Wapenhandel in de jaren '90 (Breda: Papieren Tijger/Platform tegen Wapenhandel, 1988), p. 32.

8) Rob de Lange Jan Verbeek, schreven in het Financieele Dagblad dat dit Thales is, maar met een omzet van € 441 mln legt dat het af tegen de scheepsbouwer, zie: Thales spint garen bij toegenomen spanning in de wereld, Financieele Dagblad 19 september 2017.

9) Damen Schelde Gears acquired by RENK, Persbericht 11 december 2017. Voor een overzicht van de DSG activiteiten, zie DSG in the high quality marine propulsion gear business since 1916, reference list status January 2010.

10) Hans Maarsen en Tjabel Daling, 'Familiebedrijf hoopt op nieuwe projecten van Koninklijke Marine', Het Financieele Dagblad, 11 april 2018 (https://fd.nl/ondernemen/1249437/damen-shipyards-ziet-omzet-met-300-mln-toenemen-maar-winst-meer-dan-halveren).