Marokko en Riyad, Mexico en Rio (deel 4 serie over scheepswerf Damen)

(bijgewerkt 23 november 2018)

Kort na de levering van de korvetten aan Indonesië wordt een deal gesloten met Rabat. Marokko bestelt in totaal drie Sigma's, een fregat van de 10513-klasse en twee korvetten van de 9813 klasse.

bron

De 105 en 98 staan voor de lengte van de schepen. Beide klassen zijn uitgerust met raketten tegen oppervlakte- en luchtdoelen, 76mm en 20mm geschut. Het fregat met torpedo's. Damen heeft binnen tien jaar meer grote marineschepen geëxporteerd dan alle Nederlandse werven in de halve eeuw voor de overname. 

Machtspolitiek

Stop Wapenhandel zet in 2008 een aantal vraagtekens bij de levering.(1) Het land leeft in onmin met buurland Algerije (dat het verzet in de door Marokko bezette Westelijke Sahara steunt) en beide zijn bezig met een bewapeningsprogramma. De Nederlandse overheid ziet dat ook, maar ziet vooral de voordelen ervan. Algerije wil de binnenlandse strijd tegen terroristische organisaties versterken en Marokko wil efficiënter kunnen optreden in de strijd tegen piraterij op zee. “Beide inspanningen juicht de regering toe,”(2) zo wordt kritiek van tafel geveegd. Algerije versterkt eveneens zijn marine en Marokkaanse strijd tegen piraterij zou toch met goedkopere schepen moeten kunnen, zonder raketsystemen tegen onderzeeboten, lucht- en zeedoelen.

Wapenexportrichtlijnen

De Amsterdamse vredesorganisatie tegen de wapenhandel vraagt zich af hoe de levering ruimt met criterium acht uit de wapenexportrichtlijnen. Die luidt als volgt:  

“Compatibiliteit van de wapenuitvoer met de technische en economische capaciteit van het ontvangende land, rekening houdend met de wenselijkheid dat de staten aan hun legitieme behoeften inzake veiligheid en defensie voldoen met zo gering mogelijke aanwending van menselijk en economisch potentieel voor bewapening.”(3) 

De Regering ziet wel de relatief hoge militaire uitgaven, maar vooral ook veel vooruitgang in de internationale samenwerking, democratisering en verbetering van de primaire sociale voorzieningen op het platte land.(4)

Geld uit Riyad

De schepen staan drie maal in de lijst met exportvegunningen: in 2009 gaat het om een vergunning ter warde van 555 miljoen, in 2011 van 370 miljoen en 2012 van 369 miljoen. Om de kostbare schepen te kunnen kopen, kijkt de Marokkaanse regering naar Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten.(5) (Riyad steekt wel vaker een helpende hand toe als het gaat om wapenaankopen. Zo deed Thales Nederland zijn voordeel met de aankoop door Bangladesh van een in Korea gebouwd fregat met technologie uit Hengelo (6)). De Nederlandse Regering stelde, nauwelijks geruststellend:

“Voor de modernisering van de krijgsmacht in de komende 10 jaar beschikt Marokko over een budget van 55 miljard Dirham (ca. € 5 mld.). Dit budget is gebaseerd op schenkingen en leningen van o.a. Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Van dit budget is ongeveer € 3,5 mld. reeds besteed. Tevens is de Amerikaanse militaire steun aan Marokko verdubbeld en de economische hulp verviervoudigd. Tenslotte heeft Marokko de laatste jaren een robuuste economische groei doorgemaakt (7,8% in 2006, 2,7% in 2007, 5,6% in 2008, 4,9% in 2009), die zich naar verwachting van IHS Global Insight zal voortzetten.”

Je kan met recht en reden betwijfelen of de wereld er veiliger van wordt als de invloed van Riyad door wapendonaties toeneemt. Die financiering door derden is echter geen officieel criterium bij de afwegingen. De leveringen van zo'n € 1,3 miljard leiden nauwelijks tot politieke beroering.

Mexico

Damen CEO Berkvens met admiraal Soberón Sanz. Bron

Dit jaar liep een 10514-klasse Sigma fregat voor Mexico van stapel.(7) De verkoop van dit grote wapensysteem heeft nauwelijks aandacht getrokken. Het is niet het eerste schip dat Damen voor het Midden-Amerikaanse land bouwt. Mexico bestelde eerder een hele reeks patrouille vaartuigen. Het gaat om twintig Tenochtitlan-klasse kustpatrouille (Damen Stan Patrol 4207 CPV).(8)  Als de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto Nederland bezoekt zit Damen als prominent bedrijf aan tafel.(9)

In januari 2018 kondigt de Verenigde Staten aan dat het bewapening voor het fregat gaat leveren. Het gaat in totaal om raketten terwaarde van een kleine honderd miljoen euro. Het gaat om RGM-84L Harpoon Block II anti-scheepsraketten, Block II Rolling Airframe Missile (RAM) tactische luchtdoelraketten, en MK 54 Mod 0 lichte torpedo's.(10) Het schip was al uitgerust met een BAE Systems Bofors 57mm main gun, een machine geweer 12.7mm. Net als de Indonesiche variant is het uitgerust met Smart Mk2 radar.(11) Met een patrouille schip heeft dit niets meer te maken. Het is een volwaardig fregat. Eind 2018 wordt daarbij door een Nederlands bedrijf voor € 3.704.545 aan elektro-optische systemen en communicatieapparatuur geleverd.(12) Mexco zou de 100 miljoen dollar beter kunnen besteden om de veiligheid van zijn burgers te beschermen, schrijft Michael Peck van de National Interest.(13)

Op 18 juni kondigen SAAB en Damen aan dat zee gaan dingen naar de nieuwe Braziliaanse order voor marineschepen. Een type 10514 met veel technologie overdracht zal daarbij de inbreng zijn. Op de wapenbeurs Ridex (Rio International Defence Exhibition, 27-29 juni) zullen het Zweedse en Nederlandse bedrijf de samenwerking kracht bij zetten. Daarmee komt mogelijk een nieuwe tak aan de export van dit soort middelgrote marineschepen.(14)

Nog niet alle orders staan in de lijst met wapenexportvergunnigen, maar toch prijken tal van Damen orders in de top twintig van grootste exporten.(15) Kleinere schepen spelen daarbij een belangrijke rol. Over die kleinere schepen gaan de volgende blogs.

Bedrijfsprofiel van het Nederlandse scheepsbouw conglomeraat Damen
	4 Marokko Riyad & Mexico	8 ks Caraïben & Ecuador	12 lobby activiteiten
1 De start	5 Pakistan en Australië	9 Roemeense scheepsbouw	13 lobby Europees
2 Overzicht	6 Kleine schepen (ks)	10 landingsschepen	14 lobby internationaal
3 Schepen voor Indonesië	7 ks de VS en verder	11 rumoer over schandalen
Op dit blog veel meer berichten waarin Damen een rol speelt. Vind ze met de zoekfunctie.

Eindnoten:

1) Wendela de Vries, 'Factsheet Campagne tegen Wapenhandel: Fregatten voor Marokko', Stop Wapenhandel, juli 2008.

2) Lijst van vragen en antwoorden over wapenexportbeleid, nr. 160, 22 054, Tweede Kamer 2009-2010, Wapenexportbeleid, Vastgesteld 10 augustus 2010.

3) Een en ander krijg onderbouwing in een persbericht: Stijging Marokkaans wapenaankoopbudget valt samen met toekenning ontwikkelingssteun; Levering Nederlandse fregatten strijdig met ontwikkelingsbeleid', Stop Wapenhandel Amsterdam/Groningen 17 december 2008.

4) Zie noot 2.

5) 'Morocco seeks help from Saudi Arabia to pay for major weapons procurement', MIDDLE EAST DEFENSE NEWSLETTER, 15 december 2008.

6) Ulsan Class, Warship Forecast, augustus 2008. Tien jaar lang (2004-2014) verstrekte Nederland ieder jaar een exportvergunning voor onderdelen van de schepen.

7) Richard Scott, 'Keel laid for Mexican SIGMA 10514 frigate', IHS Jane's Navy International, 18 Augustus 2017.

8) Jeffrey Kutterink, 'Mexicaanse order voor Damen Schelde, Provinciale Zeeuwse Courant', 13 april 2017.

9) Hans Nauta, 'Mexico en de EU vinden elkaar', Trouw 24 april 2018.

10)Mexico –Harpoon Block II Missiles, RAM Missiles and MK 54 Torpedoes, DoD Security Cooperation Agency, 5 januari 2018.

11) Damen Lays Keel of SIGMA 10514 Long Range Patrol Vessel for Mexican Navy, NavyRecognition, 17 Augustus 2017. 

12) Brief Ministers Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) en Stef Blok (Buitenlandse Zaken), over: Afgifte vergunning voor export militair materieel naar Mexico, 23 november 2018 (https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2018/11/23/kamerbrief-over-afgifte-vergunning-voor-export-militair-materieel-naar-mexico/kamerbrief-over-afgifte-vergunning-voor-export-militair-materieel-naar-mexico.pdf)

13) Michael Peck, 'Mexico Is Buying Some of America's Most Powerful Weapons (But Why?)', The National Interest, 18 januari 2018, (https://www.yahoo.com/news/mexico-buying-america-apos-most-023300354.html). 
14) 'Saab and Damen announce partnership for the Tamandaré Class Corvette', Persbericht SAAB, 18 juni 2018 (https://saabgroup.com/globalassets/cision/documents/2018/20180618-saab-and-damen-announce-partnership-for-the-tamandar-class-corvette-en-0-2960644.pdf): Saab and Damen Schelde Naval Shipbuilding have come together to compete for the project that will supply four Tamandaré Class Corvettes (CCT) for the Brazilian Navy. The companies are world-leading in the development of naval solutions.

15) 'Maandelijkse rapportage uitvoer militaire goederen; Kommagescheiden bestand (csv)', 8 september 2017.