Bijlage 1: Wapenhandel naar Syrië

Transfers of major conventional weapons: sorted by supplier. Deals with deliveries or orders made for year range 2000 to 2011

Note: The No. delivered/produced and the Year(s) of deliveries columns refer to all deliveries since the beginning of the contract. Deals in which the recipient was involved in the production of the weapon system are listed separately. The Comments column includes publicly reported information on the value of the deal. Information on the sources and methods used in the collection of the data, and explanations of the conventions, abbreviations and acronyms, can be found at URL . The SIPRI Arms Transfers Database is continuously updated as new information becomes available.

Source: SIPRI Arms Transfers Database

Information generated: 02 January 2013

Supplier/ Year Year(s) No. 
recipient (R) No. Weapon Weapon of order/ of delivered/ 
or licenser (L) ordered designation description licence deliveries produced Comments

Belarus R: Syria (300) Igla/SA-18 Grouse Portable SAM (2003) 2003 (300) $30-100 m deal; supplier uncertain
(33) MiG-23MS/Flogger-E Fighter aircraft (2008) 2008 (33) Ex-Belarusian; unclear if these are operational, for spares only or Syrian aircraft overhauled/modernized in Belarus

Iran
R: Syria (25) C-802/CSS-N-8 Anti-ship missile (2006) 2009-2011 (15) Noor version; for 6 Tir-2 FAC
6 Tir FAC (2006) 2006 6 Tir-2 version
(1) C-801/C-802 CDS Coast defence system (2010) 2011 (1)

(25) C-802/CSS-N-8 Anti-ship missile (2010) 2011 (25) For C-802 coast defence system

North Korea
L: Syria (25) Scud Mod-D SSM (1996) 2000-2004 (25)

Russia
R: Syria (1500) 9M119/AT-11 Sniper Anti-tank missile (1998) 2000-2005 (1500) For modernized T-72 tank
(500) 9M131/AT-13 Saxhorn Anti-tank missile (1998) 1999-2005 (500)
(200) Igla/SA-18 Grouse Portable SAM 2005 2006 (200) For use on vehicles/helicopters/ships (not with portable launchers  after Israeli and US pressure)
(36) 96K9 Pantsyr-S1 Mobile AD system (2006) 2008-2011 (36) Part of $400-730 m deal; no. could be up to 50
(700) 9M311/SA-19 Grison SAM (2006) 2008-2011 (700) Part of $400 m deal; for Pantsyr AD systems
(8) 9K40 Buk/SA-17 SAM system 2007 2011 (2)
(160) 9M317/SA-17 Grizzly SAM 2007 2011 (40)
(2) K-300P Bastion-P Coast defence system 2007 2010-2011 2
(24) MiG-29SMT/Fulcrum FGA aircraft (2007) MiG-29M2 version
(2) MiG-31M/Foxhound-B Fighter aircraft (2007) Ex-Russian; modernized before delivery; possibly reconnaissance version (not incl 2 more for spares); status uncertain
(72) Yakhont/SS-N-26 Anti-ship missile 2007 2010-2011 (72) Bastion (SS-C-5) coastal defence version Igla/SA-18 Grouse Portable SAM 2008
(87) Kh-31A1/AS-17 Anti-ship missile (2009) 2009-2010 87 Incl Kh-31P anti-radar version Kh-35 Uran/SS-N-25 Anti-ship missile (2009) For MiG-29 combat aircraft
(200) R-73/AA-11 Archer SRAAM (2010) For MiG-29 combat aircraft
(100) RVV-AE/AA-12 Adder BVRAAM (2010) For MiG-29 combat aircraft
(36) Yak-130 Trainer/combat ac 2011 $550 m deal

Amerikaanse armen rijken ver; Wenselijke machtspolitiek?

Vorige week kwam ik op het internet Thermon Europe weer tegen. Het bedrijf uit Pijnacker - dochter van xde Amerikaanse Thermon Manufacturing Company - was in de VS veroordeeld tot een boete van 18.500 dollar voor het wegpoetsen van elke band met Israël in zakelijke correspondentie met Arabische klanten.

Ook in september 2009 las ik al een aanklacht tegen het bedrijf. Het ging toen om de levering van warmte zoekende apparatuur (met Amerikaanse onderdelen). Thermon exporteerde deze vanuit Nederland naar Libië, Syrië en Iran, in totaal negen overtredingen. Per overtreding kan een maximum boete van 250.000 dollar of de dubbele waarde van de geleverde goederen worden opgelegd, zo staat dreigend in de aanklacht. Bij de schikking werd een boete van 176.000 dollar overeen gekomen tussen de Amerikaanse overheid en vijf dochters van Thermon die allen de export wetgeving hadden overtreden, waaronder dus ook Thermon Europe.

Het agressieve sanctiebeleid van de VS op de uitvoer van strategische goederen leidt bij mij tot de dubbele reactie van vreugde en scepsis. Zelf besteedde ik jarenlang mijn tijd en energie aan het zoeken naar en tegengaan van onwenselijke wapenleveranties. Af en toe kwam ik dit soort overtredingen van de Export Administration Act tegen. (Half oktober zijn er overigens weer twee seminars in Amsterdam over de toepassing ervan.) Het ging niet altijd om leveringen van belangrijke technologie, maar vaak om strafmaatregelen tegen vijanden. Uncle Sam deinst er niet voor terug om zijn armen daarbij te strekken tot Pijnacker of Heerhugowaard. Het is een onderdeel in het bredere buitenlandse beleid en wordt gebruikt om tegenstanders af te schilderen als gevaarlijke staten die op slinkse wijze wapentechnologie verzamelen, onder de ogen van bondgenoten.

De Britse golfer die via Rotterdam gespecialiseerde batterijen aan Iran leverde voor de Hawk-luchtdoelraketten moet je niet de hand boven het hoofd houden (al is de mogelijke gevangenisstraf van 35 jaar absurd); hij omzeilde immers de exportregels. De levering maakt wel duidelijk dat Iran zelfs bij onderdelen voor luchtdoelraketten, die nog aan de Sjah zijn geleverd, afhankelijk is van illegale importen.

Het sanctiebeleid blijft ook een moeilijk onderwerp, omdat het maar amper te verteren is dat het land dat verantwoordelijk is voor de helft van alle wereldwijde uitgaven voor wapens en militairen bepaalt wie wel en niet mag mee profiteren van die Amerikaanse militaire industrie. Een bedrijfstak die drijft op een stroom leningen uit de rest van de wereld.

Uiteindelijk ben ik wel blij dat gevaarlijke leveringen, die vaak via Rotterdam lopen, worden gestopt en bestraft. Het is jammer dat het uitsluitend de leveringen zijn aan de staten die het bij de VS verbruid hebben die aandacht krijgen. Bedrijven en personen die willens en wetens een loopje nemen met de exportregels hebben er waarschijnlijk evenmin moeite mee om strategische goederen te leveren aan landen die ze gebruiken bij schendingen van de mensenrechten, inzetten bij interne repressie en conflicten. Wapenleveranties die in het kader van het Wapenhandelverdrag (ATT) niet mogen krijgen minder aandacht van de opsporingsinstanties. Ze spelen immers geen rol in het machtspolitieke spel van de grote jongens.

Wie gaat die, zeg maar voor het gemak ATT-leveranties, opsporen als het wapenhandelverdrag in werking is en grote onafhankelijke NGO’s mogelijk hun handen van de strijd tegen de wapenhandel zullen aftrekken?

de lange arm van de VS

Het Nederlandse bedrijf Thermon Europe B.V. is onlangs een schikking aangegaan met de Amerikaanse Exportcontroledienst (BIS) in verband met de overtreding van de Amerikaanse exportwetgeving. Het bedrijf moet een kleine dertigduizend euro betalen en als het dat niet doet krijgt het een jaar lang geen exportvergunningen meer. De schikking betreft in totaal negen overtredingen. In alle gevallen gaat het om hitte zoekende apperatuur. Om welke apparatuur het precies gaat is niet duidelijk. Vier andere dochters van Thermon trof hetzelfde lot. In totaal gaat het om een schikking van 118 duizend euro voor de Thermon dochters in Engeland, India, Japan, Nederland en Zuid-Korea bij elkaar opgeteld.

In de periode oktober 2003 tot april 2004 werd door de Nederlandse vestiging zes keer een vrachtje naar Libië geëxporteerd. (zie tabel) In augustus 2005 gingen vervolgens twee zendingen naar Syrië. Daarna leverde Thermon nog een zending aan Iran. In een aantal gevallen verliep de export via  Nederland. Zowel voor leveringen aan Iran als Sysrië was het bedrijf door de Amerikaanse moeder van Thermon gewaarschuwd. De export controle organisatie schrijft in de schikking: “Thermon Europe handelde met voorkennis, omdat op 25 februari 2005 Thermon US een email stuurde naar zijn dochters, inclusief Thermon Europe waarin stond: “producten gemaakt door Thermon US mogen niet worden verkocht naar de tien landen die op de sanctielijst van de VS staan.” De email noemde Syrië [en Iran zo wordt elders geciteerd, MB] als een van die 10 landen waaraan geen Thermon producten mochten worden verkocht.”

Met een snelle zoektocht op het internet kon ik geen enkele Nederlandse publicatie over deze zaak vinden. Ook geen antwoord op de vraag of Thermon met de leveringen de Nederlandse exportwetgeving heeft overtreden. Het is in ieder geval wel een duidelijk voorbeeld van de actieve inzet van de lange machtige armen van de Amerikaanse overheid als het er om gaat de sancties tegen landen te handhaven, ook als het gaat om buitenlandse bedrijven. De controle op de export van strategische goederen is in de VS beter geregeld dan in Nederland. Nederland weigert de handel en wandel van bedrijven die onder jurisdictie van bondgenoten staan te controleren. Dat bleek ook weer tijdens het laatste wapenexportdebat in de Tweede Kamer van dinsdag 7 oktober.

Je moet daarbij wel beseffen dat deze controle in dienst van het Amerikaanse buitenlandse beleid staat. Automatisch meegaan met de Amerikaanse veroordeling van dit bedrijf kan zijn doel wel eens voorbijschieten. Veel van de goederen die de VS onderwerpt aan een embargo zijn noodzakelijk voor civiele toepassingen. De onderstaande overtredingen vallen allemaal onder de classificatie EAR99, een verzamel begrip voor exporten die naar vrijwel alle landen zijn toegestaan en op vrijwel alle geëxporteerde goederen van toepassing. Door het zeer strikt handhaven van de sancties is het voor landen vrijwel onmogelijk die technologie in te kopen. De strafmaatregelen treffen daarmee de hele economie en de opbouw daarvan. Dat betekent dat uiteindelijk ook de mensen in die landen de dupe zijn. Echter de Amerikaanse sanctiepolitiek betreft ook gevaarlijke strategische goederen. Je kan daarom ook niet in absolute termen tegen de sancties zijn, maar moet ze stuk voor stuk in hun eigen context beoordelen.

Datum Vervoer	Bestemming	Classificering	Inkooporder Nr./type	Verkoop waarde in US$
28 okt. 2003	Libië	EAR99	TFE3085	29.537,60
28 okt. 2003	Libië	EAR99	TU18330/EX050018	29.434,08
5 dec. 2003	Libië	EAR99	TFE3121	2.538,52
3 feb. 2004	Libië	EAR99	TFE3182	4.751,91
27 feb. 2004	Libië	EAR99	TU18330/EX050018	7.915,08
19 april 2004	Libië	EAR99	TU18330/EX050018	28.543,98
10 aug. 2005	Syrië	EAR99	UK 051977(1)	25.112,46
25 aug. 2005	Syrië	EAR99	UK 051977(2)	Onbekend
4 jan. 2006	Iran	EAR99	100025962	47.665,80