Landingsschepen (deel 10 serie over scheepswerf Damen)

Laatst bijgewerkt 9 augustus 2018

Bij marineschepen zijn niet altijd de wapens van het grootste belang. Bij een operatie van zee naar land wordt gebruik gemaakt van amfibische schepen. Deze beschikken soms niet over eigen boordwapens of alleen over licht geschut om zichzelf of de aanvalsoperatie te kunnen verdedigen.

Kleine schepen

Ook op dit gebied loopt het aanbod van Damen van groot tot klein. Voor het vervoeren van een kleine hoeveelheid troepen naar land heb je geen grote schepen nodig. Een landingsschip om tanks aan wal te brengen, kan kleiner zijn dan een veerpont.

Grote

De grootste schepen in de catalogus hebben een waterverplaatsing van 10.000 ton ze heten dan ook de ENFORCER 10.000, 9.000, 8.000, en 7.000. In de wereld van de civiele schepen is dit niet buitengewoon groot. Maar in de wereld van de marineschepen telt het schip dan qua grote mee. Een Nederlands LCF-fregat heeft een waterverplaatsing van 6.050 ton en een Amerikaanse kruiser van de Ticonderoga klasse zo'n 17.500 ton.

Wapens

Met een wateerverplaatsing van 15.500 ton is Landing Platform Dock (LPD) de Johan de Wit een enorm gevaarte. Het zusterschip de Rotterdam is wat kleiner met 12.750 ton. Het zijn schepen met uitgebreide faciliteiten, zoals communicatie voorzieningen om een ingewikkelde landingsoperatie te kunnen coördineren, maar ook met een helikopter dek en interne haven (dock) waar landingsvaartuigen in en uit kunnen varen. 

Overigens gebruikte de Amerikaanse marine deze faciliteit nauwelijks, de dokken werden niet gebruikt en het vooral de inzet van vliegtuigen vanaf de grote landingsschepen die van belang is in de recente geschiedenis. Het vestigen van een havenhoofd is iets van het verleden, schrijft een Amerikaanse marine officier. Het is veiliger troepen door de lucht naar land te brengen bij het bestrijden van niet-statelijke partijen.(1) Maar ook bij grotere operaties ligt de nadruk op de lucht.

Dat het bij de Nederlandse marine niet vooral om de wapens draait is te zien aan het gegeven dat er tot 10 zware 12,7 mm mitrailleurs en 2 Goalkeeper snelvuurkanonnen aan boord staan. Geen zwaarder geschut.

Ontwerp

De LPH's zijn in de jaren negentig ontworpen in opdracht van de Spaanse en Nederlandse marine. De betrokken werven het Spaanse Bazán en KMS de Schelde zijn opgegaan in andere bedrijfsconstructies, voor Bazán is dat Navantia en De Schelde werd onderdeel van het Damen concern.

Verkoop

Navantia probeert ze momenteel aan India te verkopen (momenteel de grootste koper van wapens op de internationale markt) en is een samenwerking aangegaan met een Indiase werf. India zelf heeft de kennis voor de bouw nog niet in huis.(2) Het land ligt midden in een van de belangrijkste spanningsgebieden van het moment. Conflicten – zelfs gewapende – met China steken regelmatig de kop op, maar denk ook aan Pakistan.

Proliferatie

Technologie-overdracht is een onderdeel van wapenverkopen en zo verspreid deze – ook Nederlandse technologie – wapentechnologische kennis zich snel over de wereld. Ook naar landen waar je volgens de wapenexportregels niet zou moeten leveren.

Rusland

Damen zelf probeerde de LPH's aan Rusland te verkopen. Hoewel de Baltische Staten en Georgië op hun achterste benen stonden om de versterking van Rusland te voorkomen. 'Kommer Damen vaart langs megaorder', zo vat Quote het mislopen van de order samen. "Damen Shipyards heeft veel tijd en energie gestoken in het binnenhalen van de order en was lange tijd op de goede weg," (3) maar het Franse DCN met de Mistral-klasse haalt hem binnen.Frankrijk verdedigde zich bij de verkoop volgens de Georgische ambassade medewerker Javakhishvili door te stellen: "Als wij niet leveren dan doen de Nederlanders of de Spanjaarden het."(4)

Frankrijk had die verdediging niet uit de duim gezogen. Het hoofd van de Russische marine Vladimir Vysotsky stelde destijds: "Ja, we praten erover, en niet alleen met de Fransen, maar ook met Nederland en Spanje, over de aanschaf van schepen van deze klasse.”(5) De relaties met Rusland waren destijds een stuk beter dan nu. Er was sprake van een Rusland jaar en Stop Wapenhandel haalt voorbeelden van wapenexportpromotie aan die nu ondenkbaar zijn:

"tijdens de Russische maritieme wapenbeurs IMDS in Sint Petersburg in juli 2013 verleende de marine hand- en spandiensten voor de militaire industrie met de aanwezigheid van het fregat Evertsen en de onderzeeër Dolfijn, onder meer met een grote netwerkreceptie aan boord van de Evertsen met afgevaardigden van Russische en Nederlandse overheid en industrie, waaronder Damen Shipyards en Thales. Een en ander werd nog eens dunnetjes overgedaan tijdens de NEVA beurs in september, ditmaal aan boord van marinefregat De Zeven Provinciën."(6)

Egypte

De order kwam echter door de politiek van Rusland in de Krim en ten opzichte van de Baltische Staten in een kwalijk daglicht te staan. De Fransen werden gedwongen de al getekende order te stoppen. Inmiddels is de Mistral opgenomen in de Egyptische vloot. Aangezien die marine is betrokken bij de maritieme blokkade van Jemen en Egypte intern zeer gewelddadig optreed een gevalletje van-de-regen-in-de-drup.

Cross-over

Damen heeft overigens ook een zogenaamde cross-over. Een schip waarin de bewapening van een fregat en amfibisch landingsschip zijn gecombineerd (schepen die Damen overigens nog niet heeft gebouwd). Ook hier is weer sprake van een serie die varieert in grote.

Inzet

Maar los van de cross-overs, waarom zou je je druk maken over nauwelijks bewapende schepen? Damen zelf vat de inzetmogelijkheden goed samen:

“These ships are highly specialised units providing the tools to achieve mission objectives on land, while coming from the sea. Typical operations range from Humanitarian Aid and Disaster Relief to amphibious raids in a hostile environment. The integrated logistics process of transferring assets from ship to shore is key to the success of these operations.”(7)

Wapenexportbeleid

Ze zijn dus van belang om – al-dan niet heimelijk en al-dan-niet tegen zware tegenstand – troepen van zee naar land te brengen. Dit soort inzet is om twee redenen van belang bij het kritisch volgen van de export ervan. Dergelijke operaties kunnen dienen bij het de kop in drukken van lokaal protest en zijn dan gelinkt met mensenrechtenschendingen.

Of ze worden gebruikt om in een conflict tussen landen een bezetting van grondgebied van de tegenstander uit te voeren. Bij dat laatste kan het bijvoorbeeld gaan om eilanden die betwist worden tussen Maleisië en Indonesië of de Krim. De inzet kan op gespannen voet staan met wapenexportcriteria twee tot en met vijf.(8)

Logistieke cross-over

De combinatie van lichte vuurkracht en logistieke ondersteuning is al wel gecombineerd in een schip waarvan de kiel werd gelegd op de Damen werf in het Roemeense Galati dat in Vlissingen werd afgebouwd, de Karel Doorman. Met een waterverplaatsing van 27.800 ton is het het grootste schip dat de Nederlandse Marine ooit heeft gehad, aldus wikipedia. Dit ondersteunende schip heeft naast de Goalkeepers en 12,7 mm mitrailleurs ook 30 mm boordkanonnen.

Noodhulp

Wereldwijd worden marines steeds meer gezien als middel om (nood) hulp te geven. De vraag kan gesteld worden of daar geen (internationaal, VN) civiel apparaat voor zou moeten bestaan dat ingezet kan worden dat niet ontwikkelt wordt met oog op militaire, maar gericht op civiele capaciteiten. Deze discussie valt buiten het bestek van dit korte artikel en is een algemener maatschappelijk vraagstuk.

Venezuela

bron

Het is in het licht van de noodhulp wel opvallend dat Damen landingsschepen leverde aan de Venezuelaanse marine.(9) Ik schreef er eerder over.(10) In 2014 leverde de Cubaanse werf van Damen de Stan Lander aan Venezuela (later kwamen daar leveringen van de Vietnamese werf bij). SP-kamerleden Van Bommel en Van Dijk stelden vragen over de levering. De Regering wuifde ernst en verantwoordelijkheid weg:

“Voor de uitvoer van militaire technologie door Nederlandse bedrijven is een exportvergunning nodig en Nederland controleert daar scherp op. In dit geval zijn de schepen echter geen militaire vaartuigen in de zin van post ML9 van de Gemeenschappelijke lijst van militaire goederen. Deze schepen vallen niet onder het Nederlandse wapenexportbeleid.”(11)

De Stan Lander is bedoeld voor transportoperaties daar waar geen havens zijn en kan worden gebruikt voor alle traditionele marine landingsmissies die van een schip met een dergelijke omvang kunnen worden verwacht, is te lezen in de brochure met marineschepen. 

Een foto van de inzet maakt duidelijk dat de SP-kamerleden met hun vragen op het goede spoor zaten.

Panama

Panama stelt in mei 2018 een dergelijk schip, de L-403, in dienst. Ook dit komt uit Vietnam - van de Song Thu Corporation - en zal gebruikt worden om maritieme blokkade operaties tegen drugssmokkelaars kracht bij te zetten. Het is geschikt voor zware tanks (“It is able to carry heavy tanks.”) aldus een brochure rond een maritieme beurs in Vietnam.(12)

Hek

Zowel de potentiële levering aan Rusland als de leveringen aan Venezuela tonen aan dat ook leveranties van niet of licht bewapende landingsschepen goed gecontroleerd moeten worden met het oog op mogelijke inzet. Nederland is het pijnlijke schandaal dat het dergelijke schepen aan het Rusland van Putin zou leveren bespaard gebleven, maar in Venezuela toch in een maritiem mijnenveld gestapt.

De leveringen zijn goed voor Damen en goed voor de Nederlandse marine (want een eigen militaire scheepsindustrie zonder export wordt erg kostbaar). Maar machtspolitiek is een valkuil als er geen hek van de ethiek omheen staat.

Bedrijfsprofiel van het Nederlandse scheepsbouw conglomeraat Damen
	4 Marokko Riyad & Mexico	8 ks Caraïben & Ecuador	12 lobby activiteiten
1 De start	5 Pakistan en Australië	9 Roemeense scheepsbouw	13 lobby Europees
2 Overzicht	6 Kleine schepen (ks)	10 landingsschepen	14 lobby internationaal
3 Schepen voor Indonesië	7 ks de VS en verder	11 rumoer over schandalen
Op dit blog veel meer berichten waarin Damen een rol speelt. Vind ze met de zoekfunctie.

Eindnoten:

1) Lt. ter Zee 2 USN, Daniel Stefanus, 'From wells to wings,' Naval Institute Proceedings, december 2017, (https://www.usni.org/magazines/proceedings/2017-12/wells-wings), pp. 66-70.
2)Vivek Raghuvanshi, 'Indian Navy to buy vessels from private shipyards in policy change', Defense News, 4 mei 2017 (https://www.defensenews.com/naval/2017/05/04/indian-navy-to-buy-vessels-from-private-shipyards-in-policy-change/).
3) Eline Bosman, 'Kommer Damen vaart langs megaorder', Quote, 7 mei 2010 (http://www.quotenet.nl/Nieuws/Kommer-Damen-vaart-langs-megaorder-27025)

4) 'Georgian Fears Brushed Off by French', wikileaks cable (Canonical ID: 09PARIS1529_a17 Original Classification: CONFIDENTIAL,NOFORN), (https://wikileaks.org/plusd/cables/09PARIS1529_a.html).

5) 'Russia aims at advanced technologies at helicopter ship negotiations', Russia & CIS Military Weekly, 25 december 2009: “Russia is negotiating the possible purchase of a helicopter ship of the French Mistral type with several foreign partners. It seeks the acquisition of advanced technologies, which will help start production of similar ships in Russia, Navy Commander Vladimir Vysotsky told the media in Moscow on Monday. "True, we are holding negotiations on the possible acquisition of such ships with France, the Netherlands and Spain," he said.”
6) Frank Slijper, 'Analyse Nederlandse wapenexport 2012', Campagne tegen Wapenhandel, februari 2014(http://www.stopwapenhandel.org/sites/stopwapenhandel.org/files/WapenexportAnalyse2012_30jan2014.pdf)

7) Damen Defence & Security Brochure, oktober 2014

(http://www.damen.com/-/media/Products/Images/Clusters-groups/Naval/Documents/Defence_and_Security_Brochure_10_2014.pdf), p. 30, onderstreping auteur.

8) Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB van de Raad, tot vaststelling van gemeenschappelijke voorschriften voor de controle op de uitvoer van militaire

goederen en technologie, 8 december 2008 (http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32008E0944).

9) 'Buque Los Monjes T-94 arribó a costas venezolanas', Notarde, 22 december 2014 (http://www.notitarde.com/La-Costa/Buque—Los-Monjes-T-94-arribo-a-costas-venezolanas-2311828/2014/12/22/457149/).

10) EU arms embargo on Venezuela enables continued arms sales, Broekstukken, 14 november 2017, (http://broekstukken.blogspot.nl/2017/11/eu-imposes-weak-arms-embargo-on.html).

11) Vragen van de leden Van Bommel en Jasper van Dijk (beiden SP) over de bouw door een Nederlandse werf van tanklandingsschepen voor Venezuela (ingezonden 27 mei 2011) en antwoord van staatssecretaris Bleker (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie), mede namens de minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 12 juli 2011), Tweede Kamer 2010-2011, aanhangsel 3111 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ah-tk-20102011-3111.html).

12) 'Panamanian navy incorporates new logistics vessel to fight drug trafficking', Panaá Today, 11 mei 2018 (http://www.panamatoday.com/panama/panamanian-navy-incorporates-new-logistics-vessel-fight-drug-trafficking-6827); en

'Vietnam-made logistic ship handed over to foreign client', Vietnam+ (Vietnam plus), 9 maart 2018, in: INDUSTRY UPDATES (mei-juni 2018), bij IMEX-beurs 27-29 maart 2019, Ho Chi Minh City, Vietnam.

.