Rumoer over schandalen (deel 11 serie over scheepswerf Damen)

Bijgewerkt 10 november 2019.

In het bedrijfsverslag van Damen over 2015 stond een handelsagent waarmee de relaties verbroken werden. Tenminste zo leek het, maar die agent stond in 2016 weer in de boeken en werd er toen pas definitief uitgehaald. Het kostte de scheepsbouwer € 4,6 miljoen die betaald was om een order voor meerdere schepen binnen te halen, aldus Quote.(1) (Het hoofdstuk over T&T en Damen hoort ook bij het schandaal verhaal.)

bron

In februari 2017 viel de FIOD het bedrijf binnen. Het kan verkeren; Kommer Damen was juist de dag ervoor als ereburger van Gorinchem benoemd. De afgelopen jaren is Damen geplaagd door geruchten omtrent corruptie.

Agenten

Het Openbaar Ministerie stelt alleen dat het bij de inval ging om corruptie in het buitenland. De pers speculeert waar deze gezocht moet worden. Het FD vindt het meest aannemelijk reden ervoor de schorsing door de Wereldbank (2) vanwege niet noemen van een lokale handelsagent. Deze agent was betrokken bij een order om Sierra Leone een patrouille schip voor visserij inspectie te verkopen.(3) Het rapporteren van het gebruik van dergelijke agenten is er om frauduleuze zaken te voorkomen. Damen maakt gebruik van de diensten van zo'n vijftig agenten die in ruil voor commissies markten bewerken en orders proberen te verwerven.

Bron

Probst en Novacom

Het zou de journalisten van Quote niet verbazen als het bij de inval om deze agenten gaat, zoals de Zwitser Jurg Widmer Probst. Probst was met zijn Panamese firma Grupo Interport actief in Guatemala onder de bedrijfsnaam Novacom.(4) Hij werd aldaar de Koning van de havens genoemd, kende iedereen in Guatemala en kon veel regelen, zo zei de Nederlandse ambassadeur in het land.(5) In september 2016 werd een internationaal opsporingsverzoek tegen probst uitgevaardigd,(6) maar in juli 2017 was hij nog steeds voortvluchtig.(7) Novacom heeft kranen in de haven van Quetzal (8) en beschikt sinds 2007 over een sleepboot van Damen.(9) De relaties tussen Damen en Probst liepen dus al even.

Honduras en Nicaragua

Twee maanden later pakt Quote uit met een verhaal over Damen in Honduras en Nicaragua. Een bron zou hen op Damen's activiteiten in beide landen gewezen hebben. Honduras kocht zes 1102 interceptors en twee Stan 4207 patrouille schepen, inclusief reserve onderdelen. De Nederlandse honorair consul in Honduras Humberto Klück heeft bij de order bemiddeld. Ook van deze agent heeft Damen afstand moeten nemen.(10) Dat is drie.

Hoge kosten

De levering werd voorzien van een Rabobank exportkrediet van € 39.414.792 (ruim 51 miljoen in maart 2013 dollars) dat is gedekt door Atradius DSB (11). Quote baseert zijn aantijging op een Engelstalig bericht over de Damen in Latijns-Amerika.(12) Volgens dit bericht zou Honduras $62 miljoen voor de schepen hebben betaald, dat is $29 miljoen te veel. “Ondanks beschuldigingen van corruptie in onder andere de Hondurese en Peruaanse pers, vond de deal toch doorgang,” constateert Quote.(13)

Rekenkamer

Het ligt allemaal wel net iets genuanceerder. Honduras koopt de boten niet, maar huurt ze voor dertien jaar en dat kost $ 49 miljoen (vergelijkbaar met de kredietverzekering) en daar komen de renteaflossingen aan de Rabobank van ruim € 12 miljoen bij.(14) Aangezien de Nederlandse overheid via Atradius DSB betrokken was, zou bij de overheid duidelijk moeten zijn of er van onregelmatigheden en bovendien is de zaak in 2013 onderzocht.(15) Openbaar zijn de uitkomsten of bevindingen op hoofdlijnen van dat onderzoek niet. Zouden ze dat wel zijn, dan zou er minder reden zijn voor speculatie.

Hoge kosten

Opvallend blijft de order wel. Nederland kocht in 2001 en 2002 twee Stan 4207's voor een bedrag van € 28 miljoen.(16) Een koopje lijkt het al-bij-al dan ook niet. Dat de order niet openbaar aanbesteed werd, is eveneens vreemd; ook al wordt dit verklaard met de opmerking dat er geen andere partij de schepen kon leveren. La Prensa vraagt zich af of een land dat er financieel beroerd voor staat wel dergelijke dure schepen moet kopen.(17) In Peru wordt de zaak door een senator aangevoerd om tegen het in zee gaan met Damen te pleiten bij een order van ruim € 150 miljoen.(18)

Oorlog tegen de drugs

Frank Slijper van Stop Wapenhandel schrijft al in 2012 over de order. Hij wijst eveneens op de schimmige manier van zaken doen, maar ook over de militarisering van de oorlog tegen de drugs onder hoede van de Verenigde Staten.(19) Hij stelt daarmee een politieke kwestie aan de orde die bij de Nederlandse Regering niet omstreden is. Nederland speelt immers zelf een rol in die drugsbestridjing in het Caraïbisch gebied.

Exportcontrole

Opmerkelijk is eveneens dat de Interceptors volgens een infographic in La Prensa (20) bewapend met .50 geschut niet voorkomen in de militaire exportvergunningen. Het geeft voor de zoveelste keer aan dat de kleine Damen schepen opereren op de grens van civiele wetshandhaving en gewapende inzet op het water. Of er sprake is van corruptie of niet: in dat laatste geval kan de controle maar beter stevig in de steigers staan.

Nicaragua

Later zou Damen nog wel twee patrouille schepen aan de marine van de Nicaraguaanse landmacht verkopen. De benodigde $ 9.8 miljoen werd geleend door Damen zelf.(21) Deze schepen zullen volgens de website “zonder operationele uitrusting of bewapening” geleverd worden.(22)

Verontrustend

Verontrustend is dat een bedrijf dat zo dicht bij de Nederlandse overheid staat als Damen herhaaldelijk verdacht wordt van corruptie. Dat de uitkomst of reden van onderzoeken – die met zoveel machtsvertoon gepaard gaan dat ze de internationale pers halen – stil gehouden wordt is een slechte zaak. De reden van de laatste inval is een half jaar later bijvoorbeeld nog steeds niet bekend. Daarmee zijn ze voer voor speculatie.

Het is overigens moeilijk zaken doen in de militaire export sector als je de handen schoon wilt houden. Betrouwbare cijfers zijn niet voor handen, maar deskundigen schatten dat de helft van alle corruptie verbonden is met militaire transacties.(23)

Slaven

Van een heel andere orde dan financiële corruptie zijn de relaties met de werf Crist in Gdynia. Crist maakte gebruikt van Noord-Koreaanse slaven. Verschillende Damen ondernemingen deden sinds begin jaren negentig zaken met de werf. Damen en dochterondernemingen kochten ‘vooral scheepsrompen in Polen, die in Nederland werden afgebouwd,’ bevestigt een woordvoerder van Damen tegenover De Correspondent van de uitgebuite Noord-Koreanen wist men niet. Die werkten in ieder geval op Nederlandse cruise schepen die werden onderhouden bij Crist, maar droegen natuurlijk geen naamkaartje.(24)

Onderzoek NRC

NRC-Handelsblad komt in oktober 2018 met een vierdelige serie over Damen. Een team van de redactie is samen met Bellincat op zoek gegaan naar de mogelijke redenen voor de FIOD-inval. De artikelen gaat over:

1) Doorgeschoten verkooplui van Hollands grootste scheepsbouwer (25)

2) Verkopers van scheepsbouwer Damen doen wereldwijd verdachte betalingen (26)

3) Damen stuurde agent Indonesië weg (27)

4)Libië, Gaddafi verdween, Damen bleef geliefd; Damen Bewapende schepen jagen op migranten (28)

5) Overheid te lief voor Damen (29)

6) Een Somalische kustwacht verkopen aan een land zonder geld (30)

Damen heeft de handen niet volledig vrij om te reageren, vanwege het onderzoek dat loopt, maar reageert door o.a. ter verdediging te stellen: “Op verzoek van de Wereldbank is Damen nu mentor voor Nederlandse MKB-bedrijven, die in dezelfde wereldwijde markt actief zijn. Ook wordt het compliance programma periodiek gecontroleerd door de externe accountant.” (31) De serie komt het bedrijf slecht uit op het moment dat ze de Roemeense overname afronden en het bedrijf laat er geen misverstand over bestaan wat ze van de reeks vindt: vuilspuiterij.(32) De discussie gaat echter verder NRC-Handelsblad/Next schrijft in zijn redactioneel commentaar: “Damen doet er goed aan snel opening van zaken te geven aan Justitie, de bezem door de bedrijfsvoering te halen waar (en indien) nodig en zich eventuele sancties te laten welgevallen. Zoals het een 'wereldspeler' betaamt.”(33)
< 
Dtec Industries

Die openheid geeft Damen niet. Sterker nog het bedrijf zet in Singapore het bedrijf DTec Industries Investments Pte. Ltd op, om bedrijven te helpen met hun offset verplichtingen (ook wel compensatie orders of industriële participatie genoemd). Het is een deel van wapentransacties dat zeer corruptie gevoelig is.(34) Dtec is bedoeld om de geldstromen die bij de compensatie-orders rondgaan uit de boeken van Damen te houden. Het bedrijf wordt eigenaar van de vier kinderen van Damen. Het in Vlissingen gevestigde Dtec Naval Industries is volgens de Kamer van Koophandel een volle dochter van het Singaporese bedrijf. Het is actief op de vlakken projectontwikkeling, als uitzendbureau, participatiemaatschappij en als financiële holding. Dan is er ook nog DTec Industries Mobility Services met als activiteit zakelijke dienstverlening en ook al volledig deel van de Singaporese vestiging. Ten slotte is er de Financiële Holding DTec Industries C.V. die valt onder Stichting GP Dtec, waar het hele construct mee begon. Deze is gevestigd bij een trustkantoor in de Amsterdamse Bijlmer.(35)

Damens financieel directeur Eggink ziet de constructie niet zitten. Hij vindt dat er zoveel mogelijk openheid moet zijn en moet Damen niet de verdenking op zich laden dat het geldstromen of informatie weggemoffeld, “zeker niet in Indonesië. De offset-verplichtingen daar zijn immers corruptiegevoelig - de grens tussen tegenprestatie en en omkoping in het land is zacht.”(36) Het is vermoedelijk een van de redenen dat hij begin 2019 opstapt.

Bedrijfsprofiel van het Nederlandse scheepsbouw conglomeraat Damen
	4 Marokko Riyad & Mexico	8 ks Caraïben & Ecuador	12 lobby activiteiten
1 De start	5 Pakistan en Australië	9 Roemeense scheepsbouw	13 lobby Europees
2 Overzicht	6 Kleine schepen (ks)	10 landingsschepen	14 lobby internationaal
3 Schepen voor Indonesië	7 ks de VS en verder	11 rumoer over schandalen
Op dit blog veel meer berichten waarin Damen een rol speelt. Vind ze met de zoekfunctie.

Eindnoten:

1) Henk Willem Smits en Sonny Motké, 'Damen Shipyards neemt opnieuw afscheid van handelsagent (update)', Quote, 30 maart 2017 (http://www.quotenet.nl/Nieuws/Damen-Shipyards-neemt-opnieuw-afscheid-van-handelsagent-update-193968).
2) World Bank Debars B.V. Scheepswerf Damen Gorinchem (Damen Shipyards Gorinchem) for 18 Months, PRESS RELEASE, 16 maart 2016, (http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2016/03/16/world-bank-debars-bv-scheepswerf-damen-gorinchem-18-months): “An investigation by the World Bank Integrity Vice Presidency revealed evidence that Damen engaged in a fraudulent practice by failing to disclose an agent and the amount of commissions due to the agent when it submitted its bid for the supply of a Fisheries Patrol Boat under the West Africa Regional Fisheries Program (Phase 1) in Sierra Leone in early 2013.”
3) Tjabel Daling, 'Fiod doet inval bij scheepsbouwer Damen Shipyards', Financieele Dagblad, 16 januari 2017 (https://fd.nl/ondernemen/1183232/fiod-doet-inval-bij-damen-shipyard).
4) Henk Willem Smits en Sonny Motké, 'Handelsagent Damen Shipyards betrokken bij omkoping in Midden-Amerika', Quote, 6 maart 2017 (http://www.quotenet.nl/Nieuws/Handelsagent-Damen-Shipyards-betrokken-bij-omkoping-in-Midden-Amerika-192709).
5) Niek de Jong, José Rafael del Cid, Vivian Guzmán and Otto Genee, El puerto que no debio ́ construirse (The port that should not have been constructed)', ORET Evaluation 2007-2012 – Case Study of Project “Champerico Fishery Port, Guatemala” (ORET Transactions GT00017 and GT00018), maart 2015, Erasmus Universiteit Rotterdam (https://english.iob-evaluatie.nl/binaries/iob-evaluatie-eng/documents/publications/2015/402_attachments/attachments/guatemala-port/oret-casestudy-guatemala-port.pdf), p. 18.
6) José del Águila, 'Interpol only seeks two fugitives for the case Cooptación del Estado', La Hora, 8 september 2016 (http://lahora.gt/interpol-solo-busca-dos-profugos-caso-cooptacion-del-estado/).
7) Ferdy Montepeque, 'Los beneficios que autorizó EPQ para el suizo Jurg Probst', El Periódico, 13 juli 2017, (https://elperiodico.com.gt/nacion/2017/07/13/los-beneficios-que-autorizo-epq-para-el-suizo-jurg-probst/).
8) Zie noot 5.
9) Factsheet Damen Stan Tug 2208, Orgullo de Izabal (http://www.duwsleepvaart.nl/duwsleepsite/damen/ORGULLO%20DE%20IZABAL.pdf).
10) Henk Willem Smits en Sonny Motké, 'Fiod-inval Damen Shipyards houdt mogelijk verband met corruptie in Honduras, Quote, 19 mei 2017 (http://www.quotenet.nl/Nieuws/Fiod-inval-Damen-Shipyards-houdt-mogelijk-verband-met-corruptie-in-Honduras-196921) Nicaragua betrof de verweving van baggerschepen zonder openbare aanbesteding, aldus het artikel. In 2015 en 16 was er sprake van baggerwerkzaamheden met Damen materieel in Nicaragua: http://dopdredgepumps.com/excavator-mounted-dop-dredge-pump-150-cleans-pacific-harbour/; http://www.maritiemnederland.com/nieuws/snijkopzuiger-damen-bouwt-kanaal-in-nicaragua/item1867.
11) 'EKV-polissen 2013', (Spreadsheet in PDF), Atradius Dutch State Businbess (https://atradiusdutchstatebusiness.nl/nl/publicaties/afgegeven-polissen.html). 12) W. Alejandro Sanchez, 'DAMEN’S PRESENCE IN THE LATIN AMERICAN AND CARIBBEAN MARKET, PART 1', Center for International Maritime Security 18 juli 2015 (http://cimsec.org/damens-presence-in-the-latin-american-and-caribbean-market-part-1/17534).
13) Zie noot 10.
14) '$62 million Contract for Eight Patrol Units', Cental America Data Com, 22 oktober 2012 (http://www.centralamericadata.com/en/article/home/62_million_Contract_for_Eight_Patrol_Units).
15) Anja Broeken , 'Damen inzet corruptie-onderzoek FIOD', 17 januari 2017 (https://www.ad.nl/rivierenland/damen-inzet-corruptie-onderzoek-fiod~a77454de/). (De Amerikaanse Rekenkamer kwam onlangs met een verklaring dat er van onregelmatigheden bij een militaire order geen bewijs was gevonden. “We found the events related to this transaction to be consistent with the standard Foreign Military Sales process,“ uit Persbericht rond Export van militaire goederen; Kenia's verzoek bewapend vliegtuig', GAO-17-713R, 5 september 2017. (https://www.gao.gov/products/GAO-17-713R) Zo kan het ook. .
16) Verslag van een schriftelijk overleg i.v.m. De Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Financiën voor het jaar 2001, 27400 IXB, nr. 36, Vastgesteld 3 juli 2001 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-27400-IXB-36.html).
17) 'Honduras: investigan multimillonario contrato para lanchas', La Prensa, 26 februari 2013 (http://www.laprensa.hn/especiales/381940-273/honduras-investigan-multimillonario-contrato-para-lanchas).
18) 'Luis Iberico lanza alerta contra empresa holandesa acusada de corrupción', RPP Noticias, 13 september 2013 (http://rpp.pe/politica/actualidad/luis-iberico-lanza-alerta-contra-empresa-holandesa-acusada-de-corrupcion-noticia-630732).
19) Frank Slijper, 'Dutch ships assist Honduras in escalating war on drugs', Explosive Stuff Blog Stop Wapenhandel , ecember 2012 (http://www.stopwapenhandel.org/node/1444).
20) 'Honduras: investigan multimillonario contrato para lanchas', La Prensa, 26 februari 2013 (http://www.laprensa.hn/especiales/381940-273/honduras-investigan-multimillonario-contrato-para-lanchas).
21) Alejandro Sanchez, 'Nicaragua to acquire two Stan Patrol 4207s', Jane's Defence Weekly, 18 december 2017 (http://www.janes.com/article/76491/nicaragua-to-acquire-two-stan-patrol-4207s).
22) 'Nicaragua adqueire dos patrulleros Damen Stan 4207', Info Defensa, 12 januari 2018 (http://www.infodefensa.com/latam/2018/01/12/noticia-nicaragua-invertira-millones-dolares-patrulleros-damen-patrol.html).
23) William M. Daley, 'National Export Stratgegy: Working for America', Trade Promotion Coordinating Committee, 2000, II. Uit Paul Holden et al, 'Indefensible; Seven myths that sustain the global arms trade,' (Londen, Pluto Press, 2017), p. 118.
24) Remco E. Breuker & Imke B.L.H. van Gardingen (red.), 'People for Profit North Korean Forced Labour on a Global Scale', LeidenAsiaCentre, 2018, (http://leidenasiacentre.nl/wp-content/uploads/2018/07/People-for-Profit-North-Korean-Forced-Labour-on-a-Global-Scale.pdf); en Casper van der Veen, 'Noord-Koreaanse dwangarbeiders bouwden mee aan Nederlandse schepen (en hun loon ging naar Kim Jong-un)', De Correspondent, 6 februari 2018 (https://decorrespondent.nl/7907/noord-koreaanse-dwangarbeiders-bouwden-mee-aan-nederlandse-schepen-en-hun-loon-ging-naar-kim-jong-un/208655039736-14cb8c23); en Crist Reference list(http://www.crist.com.pl/reference-list,3,en.html).
25) Merijn Rengers, Carola Houtekamer, 'Doorgeschoten verkooplui van Hollands grootste scheepsbouwer', NRC-Handelsblad, 19 oktober 2018 (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/19/de-doorgeschoten-verkooplui-van-hollands-grootste-scheepsbouwer-a2665456). .
26) Merijn Rengers, Carola Houtekamer, 'Corruptie-onderzoek Verkopers van scheepsbouwer Damen doen wereldwijd verdachte betalingen', NRC-Handelsblad, 20 oktober 2018 (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/20/corruptie-onderzoek-verkopers-van-scheepsbouwer-damen-doen-wereldwijd-verdachte-betalingen-a2687740).
27) Merijn Rengers, Carola Houtekamer, 'Damen stuurde agent Indonesië weg', NRC-Handelsblad, 23 oktober 2018 https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/23/damen-stuurde-agent-indonesie-weg-a2752332. .
28) Carola Houtekamer; Merijn Rengers, 'Gaddafi verdween, Damen bleef geliefd;
Damen Bewapende schepen jagen op migranten', NRC-Handelsblad, 26 oktober 2018 (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/26/gaddafi-verdween-damen-bleef-geliefd-a2752912). .
29) Carola Houtekamer; Merijn Rengers, 'Overheid te lief voor Damen', NRC-Handelsblad, 27 oktober 2018 (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/27/overheid-te-lief-voor-damen-a2752974).
30) Carola Houtekamer; Merijn Rengers, 'Een kustwacht voor een land zonder geld',NRC-Handelsblad, 3 november 2018 (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/02/een-kustwacht-voor-een-land-zonder-geld-a2753714).
31) ALGEMENE REACTIE DAMEN OP NRC ARTIKELEN, 19 Oktober 2018 (https://www.damen.com/en/news/2018/10/algemene_reactie_damen_op_nrc_artikelen. 32) Costel Crangan, 'Concernul naval Damen, despre acuzaţiile de implicare în fapte de corupţie: „Este o defăimare!”, Advarul.ro, 1 november 2018, (https://economie.hotnews.ro/stiri-companii-22792440-damen-pozi-campania-def-imare-din-media-rom-neasc.htm).
33) Commentaar: Zaken doen met schone handen is geen keus maar dure plicht', 6 november 2018 (https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/06/zaken-doen-met-schone-handen-is-geen-keus-maar-dure-plicht-a2753990).
34) Ben Magahy, Francisco Vilhena da Cunha en Mark Pyman, 'Defence offsets: Addressing the risks of corruption & raising transparency,' Transparency International-UK10 maart 2016 (Eerste publicatie april 2010) (https://ti-defence.org/publications/defence-offsets-addressing-the-risks-of-corruption-raising-transparency/).
35) DTEC Naval Industries B.V. KvK 69838917 (https://www.kvk.nl/orderstraat/product-kiezen/?kvknummer=698389170000); DTec Industries C.V.  KvK 69206910 (https://www.kvk.nl/orderstraat/product-kiezen/?kvknummer=698389170000); DTec Industries Mobility Services B.V. KvK 70988641 (https://www.kvk.nl/orderstraat/product-kiezen/?kvknummer=709886410000); en Stichting GP Dtec, KvK 69171963 (https://www.kvk.nl/orderstraat/product-kiezen/?kvknummer=69171963).
36) Merijn Rengers; Carola Houtekamer, 'Een Damen-kantoor voor gevoelige defensiezaken,' NRC-Handelsblad 98 oktober 2019 (https://www.nrc.nl/nieuws/2019/11/08/een-damen-kantoor-voor-gevoelige-defensiezaken-a3979714).