Amerikaanse rechtbank over Fokker: 'Bedrijf met een lange geschiedenis van bedrog en illegaal gedrag'

Een Iraanse Aseman Airlines’ Fokker 100 op de luchthaven van Teheran, 2007

De schikking die Fokker Services vorig jaar trof met de Amerikaanse autoriteiten vanwege het leveren van vliegtuigonderdelen aan omstreden regimes was te mild, zo oordeelt de rechtbank in Washington.


In zijn juridische advies weigert de federale Amerikaanse rechter Richard Leon een schikking goed te keuren die Fokker Services, dochter van Fokker Technologies Holding BV, eerder heeft getroffen met de Amerikaanse regering. De Nederlandse fabrikant van vliegtuigonderdelen wordt door de Amerikaanse autoriteiten ervan beschuldigd in de periode 2005-2010 in totaal 1153 maal illegale transporten van vliegtuigonderdelen ter waarde van $ 21 miljoen te hebben uitgevoerd. Onder andere naar Iraanse klanten, waaronder het leger, alsmede aan Soedan en Birma die destijds onder een embargo vielen.

Fokker Services moet een bedrag van $ 10,5 miljoen strafboete betalen en een even grote som in de vorm van civielrechtelijke boete. Maar volgens rechter Leon was deze overeenkomst, daterend van juni 2014, veel te mild: ‘Door deze verdachte dermate krachteloos te vervolgen wordt het vertrouwen van het publiek in de rechtsgang ondermijnt en schendt het hun respect voor de wet’, schrijft hij. Leon verwijst met name naar de leveranties aan Iran om zijn woorden te onderstrepen.

Fokker heeft aan het onderzoek meegewerkt en toegezegd het leven te zullen beteren. De VS-regering liet de controle echter over aan het bedrijf zelf. ‘De DPA (Deferred Prosecution Agreement) vraagt in het geheel niet om een onafhankelijke waarnemer, noch naar het maken van periodieke verslagen voor dit Hof of de regering om na te gaan of Fokker de Amerikaanse wet naleeft’, stelt Leon, zijn ongemak kenbaar makend. ‘Je kunt je niet voorstellen hoe een bedrijf met zo’n lange staat van bedrog en illegaal gedrag het ministerie van Justitie heeft weten over te halen hiermee in te stemmen!’

  Afnemers werden verborgen gehouden

De feiten waarop de gerechtelijke weigering van de schikking is gebaseerd, zijn afkomstig van de Amerikaanse overheid. Daaruit blijkt dat Fokker Services staartnummers van vliegtuigen verborgen hield of vervalste om de nationaliteit van de afnemers te beschermen. Bestelde goederen werden op leugenachtige wijze besteld onder het mom van ‘voorraad’ waarmee voorkomen werd dat de klanten van Fokker in verband konden worden gebracht met door de VS gesanctioneerde landen.

Het Nederlandse bedrijf gaf haar personeel ook het advies om administratieve gegevens met betrekking tot Iran verborgen te houden voor de Amerikaanse functionarissen. Een deel van de verscheepte materialen kan de nationale veiligheid van de VS in gevaar brengen. Het exportcontrolebureau stelt dat Fokker Services de bestemmingen van de vrachten ‘systematisch’ heeft proberen te verbergen. In totaal gaat het om 253 overtredingen van de International Emergency Economic Powers Act (IEEPA).

Aanklager Machen stelt: ‘Fokker Services ziet de exportwetgeving van de VS als een ongemak waar ‘omheen gewerkt’ moet worden met list en bedrog.’ In 2008 werd Fokker er door de Nederlandse douane al voor gewaarschuwd dat zij niet in staat zou zijn om het bedrijf te verdedigen tegen het beleid van de VS ‘zodra het op problemen zou stuiten met de Amerikaanse autoriteiten rond de naleving van exportverplichtingen.’

Uiteindelijk is Fokker dus nauwelijks bestraft voor dit illegale gedrag. Fokker Services ontsloeg een directielid, veranderde wat taken van een deel van het personeel en zei toe haar personeel te zullen trainen in de Amerikaanse wetgeving inzake exportcontrole en economische sancties. Een cursus die bijvoorbeeld elk jaar wordt gegeven in Amsterdam.

De strenge straffen die de procureur had beloofd voor bedrijven die ‘winst maken uit het schenden en het omzeilen van de Amerikaanse handelswetgeving’ bleek slechts lippendienst. Fokker moest een boete betalen die niet hoger was dan de waarde van de illegale transacties. ‘Geen cent meer dan het zelf bijeenbracht heeft met illegale transacties’, stelt rechter Leon in zijn juridische advies. Fokker stelt ten onrechte dat het hier om door de pers verzonnen bedragen gaat, terwijl ze worden genoemd door de rechter.

  Militaire industriële schakel

De straf is zo licht, omdat zwaardere financiële sancties het bedrijf ernstig zouden hebben beschadigd en daarmee een onevenredig grote straf zou zijn geweest, stelt een betrokken wetshandhaver in de Washington Post. Wat er nu gaat gebeuren is onduidelijk. Rechter Leon staat open voor goedkeuring van een gewijzigde overeenkomst. Fokker heeft besloten in beroep te gaan.

Fokker is ook niet zomaar een bedrijf. Het maakt voor een belangrijk onderdeel uit van Nederlandse defensie-instellingen, en vormt een industriële schakel tussen de VS en de Nederlandse militaire markt. Dit verklaart wellicht het feit dat, ondanks de ernstige schendingen van de Amerikaanse exportwetgeving, de strafmaat zo minimaal is uitgevallen.

De term ‘Fokker’ levert met de zoeker op de website van het Amerikaanse ministerie van Defensie 351 resultaten op. Fokker neemt deel aan een aantal grote Amerikaanse wapenprogramma’s, zoals de F-16, F-35 Joint Strike Fighter (JSF), Chinook helikopters, Sea Sparrow en Patriot Advanced Capability (PAC-3) raketschildraketten. Het bedrijf maakt actief deel uit van de Atlantische band tussen de VS en Nederland. In januari ondertekende het nog een contract met Lockheed Martin voor de fabricage van vleugelcomponenten voor de JSF.

In elk parlementair debat in de Tweede Kamer omtrent de uitvoer van wapens wordt op zijn minst eenmaal gezegd dat de onze wapenexportwetgeving prima in orde is en dat Nederlandse bedrijven zich gedragen volgens de wet. Bovenstaand verhaal laat zien hoe een groot Nederlandse defensiebedrijf met list een bedrog zijn producten uit de VS verhandelde. Een beetje meer professionele scepsis van de leden van het Nederlandse parlement zou op zijn plaats zijn.

Eind februari kondigde Fokker Elmo (ook een dochter van Fokker Technologies) aan dat het een joint venture met het Indiase bedrijf SASMOS HET Technologies Ltd. is aangegaan. India staat bekend om zijn corruptie binnen de wapenindustrie. Deel van de samenwerking is dat Fokker Elmo technologie voor export gaat overdragen aan haar Indiase partner. De vraag is of het eindgebruik daarvan serieus zal worden gecontroleerd, en of de Tweede Kamer dit kritisch zal volgen.

Geschreven voor Ravage-webzine
In English for Stop Wapenhandel