Wapensmokkel van Libië naar Egypte

Ondanks de explosieve situatie in Egypte, vinden er vanuit Lybië geregeld omvangrijke smokkel-activiteiten plaats waarbij wapentuig in handen komt van onder meer salafistische rebellen.

Tijdens en na de door de NAVO gesteunde burgeroorlog van 2011 werden in Libië wapens en munitie gestolen. Het is niet moeilijk om deze wapens naar Egypte te smokkelen. De grens tussen Egypte en Libië is lang en wordt slecht gecontroleerd. ‘Regelmatig vinden omvangrijke wapentransporten – en soms ook van strijders – vanuit Libië plaats. Deze zijn zich gaan richten op twee geografische gebieden: Egypte en de Sahel’, schreef het panel van deskundigen dat werd aangesteld door de VN-Veiligheidsraad nadat ‘resolutie 1973′ over wapenhandel, militaire activiteiten en Libische financiële activa van 2011 was aangenomen. Het panel bewaakt en bevordert de uitvoering van de sancties.

Na de omverwerping van Kadaffi begon de stroom Libische wapens naar Egypte. Niet voor al deze wapens is Egypte de eindbestemming. Het panel stelt: ‘Meerdere bronnen geven aan dat de eindbestemming voor de meerderheid van de wapens de Gazastrook is, maar dit is moeilijk te controleren. Het is waarschijnlijk dat een kleiner deel van de wapens in de Sinaï blijft voor gebruik tegen de regering van Egypte door de opstandelingen in die regio. De Egyptische autoriteiten hebben het panel geïnformeerd dat wapens zich ook verspreiden over andere delen van Egypte. Hoewel nog niet bewezen, is het mogelijk dat knooppunten langs deze handelsroute in de toekomst kunnen dienen als doorgeefluiken voor de verdere verspreiding naar andere landen.’ (VN-panel p. 12, 2013) Tot deze ontvangende groepen behoren de Syrische rebellen die via Egypte grote zendingen Libische wapens ontvangen.

Toename

In januari 2012 werd het panel geïnformeerd over 567 wapens en 1.132.411 kogels die naar Egypte werden gesmokkeld over de grens met Libië (VN-panel p. 117, 2012). Sindsdien zijn de wapenstromen in omvang alleen maar toegenomen. Libische wapens werden in alle delen van Egypte in beslag genomen.

Januari 2013 ontving het panel een lijst van geconfisqueerde wapens en munitie. ‘Sinds de instelling van het wapenembargo, hebben de Egyptische autoriteiten honderden handvuurwapens, lichte en zware wapensystemen, honderden granaten voor zware wapensystemen en honderdduizenden patronen voor handvuurwapens en machinegeweren in beslag genomen (op verzoek van de Egyptische autoriteiten, zal de gedetailleerde lijst niet worden gepubliceerd).’ De wapens worden gesmokkeld via zuidelijke routes en de noordelijke kustgebieden, maar ook bijvoorbeeld met de boot van Benghazi en Tubruk naar Marsa Matruh en in Egypte. De smokkelaars zijn Libiërs, Egyptenaren en Palestijnen.

Sinds de tweede helft van 2012 begon de pers meer te schrijven over Egypte als eindbestemming voor de clandestiene wapens. De Voice of America schreef: ‘Niet alle wapens in Libië zijn bestemd voor de Gazastrook. De Egyptenaren vrezen dat de wapens nu worden opgeslagen door de Egyptische salafistische groepen. De autoriteiten ontdekken sinds kort uit Libië gesmokkelde wapens in de Nijl Delta en geloven dat wapens worden opgeslagen in de Sinaï. Dat maakt ze erg nerveus.’ Ook de Washington Post wees op grote voorraden wapens die vanuit Libië worden vervoerd naar het reeds onstabiele Sinaï-schiereiland.

De in beslag genomen wapens variëren van handvuurwapens tot raketten. Een voorbeeld is de inbeslagname van zes luchtafweer- en anti-tankraketten op het Sinaï-schiereiland, begin januari2013. Legerwoordvoerder Ahmed Ali noemde in maart 2013(zonder vermelding van periode en de bron van de wapens) het feit dat de Egyptische grenswachten de smokkel van 8.138 geweren, 450 magazijnen, 19 raketten en 100 kogels tegenhielden. Dit zijn enorme hoeveelheden.

In juni 2012 heeft Egypte een grote wapenzending gelokaliseerd, waaronder Grad-raketten die vanuit Libië werden gesmokkeld en mogelijk op weg waren naar de Gazastrook. De buit van 138 Grad-raketten, 139 Grad-raketkoppen en 400.000 stuks anti-vliegtuig munitie werd aangetroffen in de kustplaats Marsa Matruh aan de Middellandse Zee, niet ver van de Libische grens, zo rapporteerden Egyptische kranten. Er zijn talrijke andere gevallen gemeld.

Smokkelactiviteiten leiden veeal tot geweld tussen veiligheidstroepen en de smokkelaars, diverse politiebureaus en militaire controleposten werden aangevallen. De bloedigste aanval leidde tot de dood van 16 beambten.Geweld tegen lokale dorpelingen vindt eveneens plaats. Bewoners van een Egyptische oase in de buurt van de Libische grens werden gestraft door de smokkelaars die delen van hun boerderijen in brand staken omdat ze samenwerkten met de overheid. De oorlog in Libië heeft tot op vandaag zijn effecten in buurland Egypte. Die situatie is gelet op de recente gebeurtenissen en de instabiele situatie in het land nog ernstiger geworden.

Wapenexport Nederland

Vorig jaar gaf Nederland het groene licht voor twee wapenexporten maar Egypte. Het ging om militaire navigatieradar en radarvuurleidingssystemen voor de zogenaamde Navy Fast Missile Craft. Deze schepen zijn bewapend met verschillende soorten raketten, een 7,62 cm kanon en een close-in weapon system (CIWS, vergelijkbaar met de Nederlandse Goalkeeper).

Momenteel worden de wapenexport vanuit Nederland naar Egypte tegengehouden, maar dat geldt alleen voor ‘materieel dat kan worden gebruikt voor binnenlandse repressie.’ Marine-technologie lijkt buiten deze definitie te vallen. Toch moeten die leveringen wel worden beschouwd als het geven van support aan het militaire regime in Egypte. De vraag reist dan ook of een militair regime dat verantwoordelijk is voor een coup en brute moorden van burgers, niet moet worden gestraft met een wapenembargo dat alle typen strategische goederen omvat.

Aangezien een deel van de smokkel-activiteiten over zee plaatsvindt, lijkt het stoppen van de wapensmokkel een argument tegen een dergelijk militair embargo te zijn. Zeker als het om marine-technologie gaat. De Naval Fast Missile Craft is echter niet voor gebruik tegen smokkelaars bedoeld, maar voor een hoger niveau van militaire inzet ‘om het gebruik van de handelsroutes (SLOC’s) met Egyptische militaire macht te verzekeren.’

Bovendien heeft Egypte een omvangrijke kustwacht ‘voor de bescherming van installaties aan de kust en voor het patrouilleren in de kustwateren om smokkel te voorkomen. Momenteel bestaat die kustwacht uit 105 schepen en vaartuigen.’ Er is geen behoefte aan nieuwe marinetechnologie om smokkelaars te stoppen. Egypte heeft meer behoefte aan vrede aan zijn grenzen en geen oorlog, een ondubbelzinnige veroordeling en bestraffing van de militaire coup.

Geschreven voor Ravage, webzine.
Geschreven met steun FondsVredesprojecten.
http://www.ravage-webzine.nl

Wapens naar Syrië

De financiële waarde van de wapenhandel naar het Syrië van Assad ligt de afgelopen jaren tussen de 150 en 230 miljoen euro. De jaren daarvoor waren de leveringen veel kleiner. Het land heeft maar een beperkt aantal leveranciers: met stip op 1 is dat Rusland. Het land zal daar mee door gaan. Het wordt gevolgd door het fraaie span Wit-Rusland, Iran en Noord-Korea. (zie tabel 1)
Er was ook sprake van dat Zuid-Afrika wapens leverde, vooralsnog lijkt het erop alsof het alleen gaat om verstrekte exportvergunningen en verkoop pogingen.

Tabel 1: wapenexport naar Syrië, 2000-2011, 3 januari 2013 in US$ m. (1990), Source: SIPRI Arms Transfers Database (more information, see http://www.sipri.org/databases/armstransfers/background
	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	Totaal
Wit Rusland				24					172				196
Iran							54			5	5	45	109
Noord-Korea	10	10	10	10	10								50
Rusland	7	7	7	7	7	7	16		81	187	294	246	863
Totaal	17	17	17	41	17	7	70		253	192	299	291	1218
Noot: Door afrondingen kunnen totalen afwijken van de afzonderlijke cijfers.

Het gaat bij die leveranties o.a. om een keur aan raketten. Daarbij vallen de Scuds uit Noord-Korea op; en het feit dat Israël en de VS konden voorkomen dat Rusland draagbare afvuursystemen leverde voor luchtdoelraketten van het type SA-18-grouse. Verder zijn de afgelopen tien jaar gevechtsvliegtuigen van de types MIG en Yakolev geleverd, en kleine marineschepen (zie bijlage 1).

Spioneren en hacken* 

Niet alleen de wapens bepalen het verloop van een moderne binnenlandse oorlog. Ook door het controleren van communicatiemiddelen (zoals telefoons en internetactiviteiten) van zijn burgers krijgt een staat grip op zijn bevolking. En die middelen komen uit de Westerse landen. Persbureau Bloomberg meldde vorig jaar dat Blue Coat Systems Inc. (BCSI) en NetApp Inc uit de VS, Qosmos SA uit Frankrijk, Sohos uit Engeland en het Duitse bedrijf UtimacoSafeware AG software voor repressieve doeleinden leverden aan Syrië. Medewerkers van het Italiaanse AreaSpa hebben met deze geleverde technologie de infrastructuur opgezet die het Syrische regime in staat stelt vrijwel elke verzonden email en GSM-bericht te onderscheppen. Vanuit de VS mocht niet aan Syrië geleverd worden, maar leveranties aan Italië waren wel legaal. NetApp beweert dat ze geen idee heeft hoe hun systemen vervolgens in Syrië terecht kwamen. In februari kwam naar buiten dat Syrië technologie van het Ierse bedrijf Cellusys gebruikt voor het filteren van telefoonberichten. De Europese Unie heeft zijn controle op de export van deze technologie in maart 2012 verscherpt. Momenteel komen vooral uit het Verenigd Koninkrijk geluiden dat men het embargo wil versoepen om de opstandelingen te voorzien van militaire goederen, mogelijk zelfs wapens.

(* Zie voor dit onderwerp ook mijn eerder blogs: Versleutelen en tappen en Pottenkijkers in Dubai.)

Smokkel

Volgens een VN-rapport van eind december kwamen uit 29 landen grote aantallen buitenlandse strijders, grotendeels extremistische Salafisten, Syrië binnen. Ook wapens weten via de poreuze grenzen hun weg naar de rebellen te vinden. De drie belangrijkste bronnen zijn Libië, Saoedi-Arabië en Qatar. Op de site van New York Times journalist C.J Chivers staan daar legio voorbeelden van, zoals een kist met vermoedelijk kleinkaliber munitie die via Saoedi-Arabië naar Syrië is gegaan.

Turkije is op de hand van de rebellen in Syrië. Alhoewel naar eigen zeggen niet met wapenleveranties, maar de grenscontrole doet weinig om smokkel te voorkomen. Via de grensovergangen met Turkije komen wapens binnen die uit Saoedi-Arabie en Qatar afkomstig zijn.  NBC meldt eind juli dat via de Turkse grens luchtdoelraketten de grens over gaan. The National uit de VAE komt met het verhaal dat veel in Turkije geproduceerde handvuurwapens opduiken in Syrië. In de New York Times stond in juni een artikel dat de CIA betrokken is bij het de grens over smokkelen van lichte en zwaardere handvuurwapens. 

Ook via Irak worden wapens Syrië binnengebracht. De grenzen tussen Irak en Syrië zijn zo lek als een mandje, aldus het Iraanse Press TV. In december 2012 maakte de Iraakse landmacht kalshnikovs en zware wapensals mortieren en zware machinegeweren buit op smokkelaars, zo weet een Iraakse TV-zender. Op een Iraanse site wordt gesteld dat Saoedi Arabië via Irak wapens Syrië binnen smokkelt. Een deel ervan blijft in Irak om daar de Saoedische positie te versterken.

Tabel 2: wapenexport Syrië, 2000-2011, 3 januari 2013 in US$ m. (1990), Source: SIPRI Arms Transfers Database (more information, see http://www.sipri.org/databases/armstransfers/background
	2000-2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	Total
Lebanon/Hizbollah		3			25	25		53
Total		3			25	25		53

De Libanese grens ziet wapenhandel naar twee kanten. Het Syrische regime stuurt wapens naar Libanon. (zie Tabel 2) Het Vrije Syrische Leger (FSA) krijgt op zijn beurt juist wapens via Libanon. Een paar maal zijn er wapens vanuit Libië onderschept.

Jordanië lijkt wel redelijk gesloten. De route was in juli 2012 niet populair. “De Jordaniërs hebben de meeste transporten van daar geblokkeerd,” aldus een opstandeling.

Verder is er sprake van dat - zoals in vrijwel ieder grootschalig conflict - de rebellen wapens buitmaken op het regime, o.a. door het veroveren van bases en opslagplaatsen. Dat gebeurde ook vlak voor kerst afgelopen jaar. De buit bevatte toen onder meer geschut uit de Tweede Wereldoorlog dat nog in de orginele verpakking zat, maar ook een lading handvuurwapens. De wapens zijn verspreid over de regio Aleppo. Ook veroverden de rebellen recent een munitieopslagplaats in de buitenwijken van Aleppo. De vreugde was van korte duur; de gebouwen werden door het Syrische regime gebombardeerd, meldt de Saoedische nieuwszender Al Arabya.

Niet van alle wapens is bekend hoe ze in Syrië terecht zijn gekomen. Zo is het de vraag waar de munitie vandaan kwam die eerder aangetroffen werd op een moederschip van Somalische piraten. Of de wie de partij Belgische FN-FAL geweren leverde die bij de FSA werd aangetroffen. In een artikel van de journalist Damien Peeters wordt verondersteld dat Qatar een partij aan Libië leverde.

Dansen op de oorlog

Ook wapens uit Libië duiken nu bij het verzet in Syrië op (evenals in vele andere conflictgebieden in de regio). Het gaat daarbij onder andere om mobiel te lanceren luchtdoelraketten, zoals de Noord-Koreaanse F-7 en mogelijk de Russische PG-7VL HEAT -7, zo stelt de Rogue Adventurer (die nauw samenwerkt met C.J. Chivers van de New York Times) op zijn blog.

In Libië is intern nog steeds sprake van een levensgevaarlijke situatie, waar strijdgroepen veelal de touwtjes in handen hebben. Libische wapens duiken op in heel Noord-Afrika, gaan van conflict naar conflict en staan een oplossing in de weg. Al eerder schreef ik over de effecten van de toevloed van Libische wapens op de situatie in Mali.

In Syrië dreigt hetzelfde te gaan gebeuren, in een nog gevaarlijker deel van de wereld. De Russische vice-premier Dimitri Rogozin stelde in oktober 2012 op de Russische TV dat “het een slechte oplossing is om vuur met benzine te doven.” Rusland is een bondgenoot van Syrië en kan belang hebben bij een een dergelijke zienswijze, maar ook voormalig CIA-analist Bob Ayers zegt bij de Voice of America dat het een groot probleem is dat buitenlandse machten niet weten bij wie de wapens precies terecht komen.

Je mag ervan uitgaan dat Westerse inlichtingendiensten weten wat er gebeurt. Dat is ook de mening van Graham Cundy, voormalig officier met ervaring in speciale operaties en contraterrorisme in het Midden-Oosten. "In situaties zoals in Syrië liggen de prioriteiten van de Britse overheid meer bij het verzamelen van inlichtingen en het begrijpen van de ontwikkelingen dan het bevoorraden van de ene of andere groepering. (…) Iedere inlichtingendienst die die naam waard is zal rondhangen in de grensgebieden om de netwerken te leren kennen die de bevoorrading van de strijdende partijen voor hun rekening nemen," aldus Cundy.

Die kennis is van grote waarde, want de netwerken worden mogelijk ook voor het smokkelen naar extremisten gebruikt. Dat impliceert dat men redelijk goed op de hoogte is wat er gebeurt. Toch is dat allerminst een garantie dat het goed zal gaan. Ook in Libië hadden westerse landen troepen in het gebied.
Tenslotte zegt Tenslotte zegt Roed-Larsen, de speciaal vertegenwoordiger van de VN voor VR-resolutie 1159 (betreft het terugtrekken Syrische troepen uit Libanon): "What we see across the region is a dance of death at the brink of the abyss of war." 
 
Europese dubbelzinnigheid

De Europese Unie heeft 9 mei 2011 een wapenembargo ingesteld tegen Syrië. Maar terecht stelt Tomas Baum van het Vredesinstiuut van het Vlaamse Parlement:"Vandaag is er bijvoorbeeld een Europees embargo van kracht tegen Syrië. Saoedi-Arabië maakt er geen geheim van dat het groepen in Syrië bewapent, en toch wordt veel wapenexport naar het land vergund. In het licht van consistente Europese regels inzake wapenexport, stelt zich hier een duidelijk probleem." Het Europese Netwerk Tegen de Wapenhandel (ENAAT) wijst er op dat de Saoedi's inmiddels de VS hebben ingehaald als belangrijkste importeur van Europese wapens. In de praktijk is het stoppen van de wapensmokkel naar Syrië voor het Westen net zo min een prioriteit als het bewapenen van de rebellen van het Vrije Syrische Leger. Zo kunnen Qatar en Saoedi Arabië hun invloed in Syrië vergroten. Doorslaggevend is die wapenhandel en -smokkel niet, maar het houdt het conflict wel gaande en neemt alvast een hypotheek op komende conflicten en oorlogen.

---

Zie ook: Interview – Martin Broek: ‘De Syrische burgeroorlog leidt niet tot een conclusie’

Noot: Voor het schrijven van dit artikel is gebruik gemaakt van bronnen uit Irak, Iran, Israël, Qatar, Rusland, Saoedi-Arabië, de VN, VS en Zweden. Dat geeft niet alleen een breed beeld, maar houdt – hoewel ik informatie heb gewogen – ook het risico in dat niet alle informatie accuraat is.

Dit artikel is geschreven in het kader van een onderzoek naar 'de Libische wapens' met steun van het Fonds Vredesprojecten.