Nederlandse belastingwetgeving en een Indiaas conflict

Is de Nederlandse overheid verantwoordelijk als er hier ongure bedrijven gevestigd zijn vanwege het “fiscaal vriendelijke klimaat”?' "De Indiase regering verleende vanwege de honger naar energiebronnen in september en november 2010 de exploratierechten voor twee olievelden in de Indiase provincie Manipur aan de Nederlandse oliemaatschappij Jubilant Energy. De voorraden in Manipur worden geschat op ongeveer 460 miljard kubieke meter. Nadere overeenkomsten worden in de toekomst verwacht," meldde het goed geïnformeerde Jane’s Intelligence Review deze maand.

"De Indiase regering vanwege de honger naar energiebronnen in september en november 2010 de exploratierechten voor twee olievelden in de Indiase provincie Manipur verleende aan de Nederlandse oliemaatschappij Jubilant Energy. De voorraden in Manipur worden geschat op ongeveer 460 miljard kubieke meter. Nadere overeenkomsten worden in de toekomst verwacht." Manipur is een provincie in het noordoosten van India, geteisterd door interne conflicten en met veel geweld van gewapende oppositie en regeringstroepen. Er is wijdverbreid verzet tegen olieboringen in de regio, onder meer omdat de exploitatie voorbij gaat aan beloften van de regering (pdf) om te zorgen voor basale economische ontwikkeling in de regio.

De oliewinning houdt geen rekening met de lokale machts- en eigendomsstructuren in Manipur, schrijven de auteurs. "Dit brengt het risico mee dat concurrerende claims op grondgebied escaleren. Er zijn belangrijke maatschappelijke bewegingen tegen deze olie-exploratie-activiteiten, en ook een aantal niet-statelijke gewapende groepen De KNA [lokale gewapende groep: Kuki Nationaal Leger, MB] verklaarde op 28 januari jl. bijvoorbeeld dat dat ze zich zullen verzetten tegen olie-exploratie in de districten Tamenglong en Churachandpur, waarop zij aanspraak maken, en die zij zien als voorouderlijk land."

Op het internet is een vloed aan artikelen over de kwestie te vinden met argumenten tegen het boren in Manipur. Het Comité voor de Bescherming van de Natuurlijke Hulpbronnen in Manipur drong er bij de deelstaatregering bijvoorbeeld op aan om de wensen en gevoelens van de inheemse volkeren tegen de oliewinning te eerbiedigen en ook om hun rechten over hun land en de natuurlijke hulpbronnen te respecteren, en hen in staat stellen hun eigen toekomst te bepalen. 

Het is interessant dat JIR meldt dat oliemaatschappij Jubilant Energy is gevestigd in Amsterdam. Nederlandse betrokkenheid bij het conflict was tot dusver onbekend. Geen wonder, Jubilant Energy is gevestigd op het Orlyplein 10 in Amsterdam, een adres waar meer dan driehonderd bedrijven zijn gehuisvest. In feite zijn deze bedrijven niet veel meer dan brievenbussen. Vaak is er geen personeel. Het zijn administratieve vestingen, hier aanwezig vanwege het bedrijfsvriendelijke fiscale klimaat in Nederland. Dit stelt bedrijven in staat om de fiscus te ontwijken in de landen waar ze werkelijk opereren, een methode die de afgelopen maanden veel aandacht (pdf) heeft gekregen. Volgens de Amsterdamse Kamer van Koophandel heeft Jubilant Energy drie entiteiten aan Orlyplein 10: Jubilant Energy International BV, Jubilant Energy (Holding) BV, en Jubilant Energy NV.

Voor een oliemaatschappij is Jubilant klein. Tussen maart 2012 en maart 2013 was het verkoopvolume zevenhonderdduizend vaten. Ook de opbrengsten waren relatief bescheiden met € 13.800.000. Het bedrijf is voornamelijk actief in India en Australië. De website geeft alleen een mailbox en het contactadres in Nederland. Jane's Intelligence Review had dus gelijk toen het een Nederlands bedrijf noemde, in ieder geval in juridische zin. Dit roept de vraag op of Nederland controle heeft over de activiteiten in het door interne conflicten geteisterde Manipur.

'Verduurzaming van investeringen in lage- en middeninkomenslanden is zeker nodig en dat geldt in het bijzonder voor de ecologische en sociale componenten', valt te lezen in een rapport van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV, pdf) van maart jl. Daarbij komt dat het een internationale trend is dat burgers uit het Zuiden civiele proceures aanspannen tegen moedermaatschappijen van multi's in het Westen. Dit laatste stelde NRC-Handelsblad nadat Shell Nigeria dit jaar veroordeeld werd voor een deel van de aanklachten tegen de oliegigant vanwege de schade door olievervuiling in de Nigerdelta. De kansen op succes bij een dergelijk proces zijn echter flinterdun. De Europese of Internationale wet- en regelgeving zou daartoe scherper moeten zijn, zo stelde het AIV. Het lijkt ijdele hoop te verwachten dat Nederland daar het voortouw bij zal nemen. De Fair, Green & Global Alliance signaleert juist dat regels voor internationale investeringen en handel in Nederland verdwijnen. Zo is een bedrijf gevestigd in een ordner beter beschermd dan bewoners van een conflictgebied.

Geschreven voor Sargasso

English version slightly different and open ended.

Versleutelen en tappen

Nederland exporteert grote hoeveelheden cryptografische apparatuur. (Dit is technologie bedoeld om berichten te versleutelen.) Een deel daarvan valt als dual-use producten onder de wetgeving rond strategische goederen en dat vereist voor uitvoer buiten Europa een exportvergunning. In de eerste helft van 2011 ging het om vergunningen ter waarde van het enorme bedrag van 1.670 miljoen euro (zie tabel hieronder). De Nederlandse wapenexporten van gemiddeld een miljard per jaar lijken daarbij schril af te steken. 


Het probleem bij de export van strategische goederen zit hem vanzelfsprekend niet in de financiële omvang ervan, maar om de impact die de producten hebben op mensen, vrede en veiligheid. De financiële omvang blijkt bovendien kleiner dan gedacht. Er zijn twee enorme en evengrote vergunningen van 698 miljoen euro. Van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) hoor ik dat van deze twee vergunningen de eerste voor exporten binnen het bedrijf (kan ook internationaal zijn) zelf is en de tweede voor de export naar klanten buiten Europa. De cijfers zijn dus niet zonder meer op te tellen. Maar ook als ik één van die twee wegstreep dan gaat het nog steeds om een miljard aan vergunningen.

Voor een groot deel gaat het om onbekende afnemers en producten met onbekende herkomst. Bij een aantal leveringen staat bovendien vagelijk vermeld: 'wereld m.u.v. gevoelige landen'. Er zijn ook orders waarbij wel een eindbestemming wordt genoemd: Irak, Libië, Mauretanië en Rusland.(1) Helpt Nederland Putin om zijn berichten te versleutelen? Kon Gadaffi op grond van Nederlandse apparatuur de wereld voor de gek houden? Het ministerie laat me weten dat de leveringen niet naar de overheden van die landen gaan, maar naar de VS/NAVO in Irak, een oliebedrijf in Libië, het bevolkingsregister in Mauretanië en een bekende Amerikaanse IT-onderneming in Rusland.(2) Juist het onderscheppen van de informatie wordt daarmee voorkomen.

Begin jaren negentig publiceerde actiegroep Onkruit de documenten die tijdens een actie bij Philips USFA werden buitgemaakt.(3) Philips verkocht begin jaren negentig een groot deel van zijn militaire activiteiten aan het Franse concern Thales (destijds nog Thomson-CSF geheten), maar het cryptografische deel moest vanwege de gevoeligheid ervan buiten de overname blijven en werd een onderdeel van USFA. De Onkruit uitgave besteedt veel aandacht aan de crypto apparatuur. Zo wordt de spannende jongensboekengeschiedenis van het ontsleutelen beschreven. Ook wordt een uitgebreide lijst met exporten naar landen zoals bijvoorbeeld Egypte en Saoedi Arabië opgenomen. Maar waarom die exporten problematisch waren en de diefstal rechtvaardigden staat er niet in. De antimilitaristen veronderstelden dat blijkbaar bekend. Kort daarop ging het bergafwaarts met het bedrijf – inmiddels Philips Crypto genaamd – en in 2003 werd een deel van de activiteiten van het gevoelige bedrijf overgenomen door de firma Fox-IT in Delft.

Inmiddels zijn programma's om informatie te versleutelen voor iedereen toegankelijk. Grote delen van het bedrijfsleven, mensen- en burgerrechten activisten hebben gepleit voor ongehinderde toegang ertoe. Voor een belangrijk deel is dat pleit gewonnen na een hevig debat tussen de overheden die hun burgers willen controleren en voorstanders van privacy.(4) Burgers en consumenten eisen van overheden en bedrijven veilige opslag en communicatie. Niet het versleutelen, maar juist het ontkrachten ervan (5) is steeds meer het probleem geworden. 

Bedrijven, particulieren en overheden doen er van alles aan om hun informatie af te grendelen. Aan de andere kant zijn mensen bezig regelgeving zo in te richten dat er toch toegang is als dat nodig blijkt te zijn en worden achterdeurtjes in crypto apparatuur ingebouwd om toch toegang tot die informatie te hebben.Dat gebeurd internationaal, maar zeker ook in Nederland: “De Nederlandse politie tapt op een doorsnee dag ongeveer net zoveel telefoongesprekken af als de Amerikaanse politie in een heel jaar,” schreef HP de Tijd in 2009 op grond  van de Tapstatieken 2008(6) die minister Hirsch Ballin in 2009 naar de Kamer stuurde. Mobiele telefoons, email en internetverkeer het is allemaal minder privé dan de gemiddelde burger aanneemt. Het zijn niet alleen politie en inlichtingen en veiligheidsdiensten die zich hiermee bezig houden. Er is een groeiend aantal gespecialiseerde ondernemingen die toepassingen maakt om het internet gericht af te schuimen, voor het tappen van telefoon en email verkeer (in vakliteratuur Lawful Interception (LI) genoemd), analyse van getapte informatie e.d.

In Nederland worden de volgende bedrijven genoemd als het gaat om technieken om email verkeer en internet activiteiten te volgen en analyseren. DigiVox B.V. uit Rotterdam houdt zich bezig met het onderscheppen van van internet en telefoon verkeer. Ook Fox-IT en GROUP2000 laten weten onder meer de verzamelde informatie stevig te kunnen analyseren. Pine Digital Security  houdt het internet in de gaten, tapt digitaal verkeer af en is gevestigd in Den Haag. Netscout is een Amerikaans bedrijf dat een deel van de Fox-IT boedel overnam. Wettelijk zijn de activiteiten prima in orde en veelal wordt met de overheid samengewerkt. Ronald Prins van Fox-IT is zelfs een geziene gast bij de Nederlandse inlichtingendiensten, politie en pers.(7)

De bedrijven leveren hun technologie om bedrijfsvoering veiliger te maken, maar ook om criminaliteit en terrorisme te bestrijden. Onmiddellijk duikt dan de vraag op waar terrorisme overgaat in legitiem protest. Machthebbers zijn snel geneigd tegenstand weg te zetten als criminaliteit of terrorisme. In 2011 werd steeds duidelijker hoe belangrijk dit soort bedrijven zijn voor overheden om hun bevolking te controleren. Als dat gebeurd dan worden die middelen niet meer ingezet om de rechtsorde te handhaven, maar juist om hem te verkrachten. Dat gevaar is niet denkbeeldig. Fox-IT heeft bijvoorbeeld een inlichtingendienst in het Midden-Oosten in zijn klantenbestand zitten en eerder zei Prins dat hij Egypte zag als net land “waar je ook lekker op vakantie kon.”(8)

In de Tweede Kamer werden door El Fassed van GroenLinks gedetailleerde vragen gesteld over de bedrijven.(9) De bedrijven geven zelf antwoord: “Fox-IT is niet langer actief op het gebied van Lawful Intercenption. Alle activiteiten op dit gebied zijn overgenomen door het Amerikaanse bedrijf Netscout.” Toch doet Fox-IT nog steeds digitale recherche, analyseert getapt internetverkeer en pleit met enige regelmaat voor regels die hacken, ook over de grens, mogelijk moeten maken. Het zijn ideale diensten voor een dictator of repressief regime. Group2000 en Digivox doen meer moeite om zichzelf te verdedigen. Group2000 stelt dat het zich wel aan de regels houdt, maar bedrijven uit onder andere Duitsland, Frankrijk en Italië niet.(10) Ze willen een Europees level-playing-field. Digivox informeert zorgvuldig voordat ze tot levering over gaat. De bedrijven beloofden de Minister “zorgvuldig te kijken naar het eindgebruik van hun technologie in derde landen, voordat wordt overgegaan tot leveren.”(11)

Het gaat hier om hoogwaardige technologie en kennis die veelal is ontworpen om mensen te controleren, af te tappen, volgen, analyseren en eventueel internet activiteiten te blokkeren. Dit lijkt bij uitstek dual-use technologie. Dat standpunt deelt ook Bleker. Hij wil niet alleen bouwen op zelfrestrictie, maar ook “een kader hebben om besluiten te nemen over de export van producten.” Ze moeten worden opgenomen onder artikel 4 van de dual-use lijst, zo stelt de bewindsman. E.e.a. "[zal] naar verwachting begin 2012 door de Commissie worden opgenomen in een voorstel tot aanpassing van de dual-use verordening," zo laat hij weten.(12) Het lijkt een vruchtbaarder aanpak dan het uitsluitend aanhobbelen achter zelf regulatie, zoals Neelie Smit Kroes onlangs bepleitte tijdens een bijeenkomst in Den Haag.(13)
Nu is het nog de vraag of Bleker in staat zal zijn dit er bij zijn Europese collega's door te krijgen en de technologie onder te brengen in de bijlage bij de dual-use verordening. Coppens van Group2000 noemt niet voor niets een aantal Europese landen waar bedrijven zich niet aan codes houden. Vervolgens moet hij de middelen vrijmaken om de controle handen en voeten te geven. Anders blijft het een papieren maatregel. Onafhankelijke deskundigheid op dit vlak is duur en schaars. Net als bij 'gewone' wapenhandel is het tevens van belang dat er mensen uit de samenleving zijn die dit kunnen volgen en aan de bel weten te trekken als het mis gaat. Overheden zijn zelf niet altijd het meest actief als het er om gaat dubieuze exporten te stoppen. Een iets duidelijker rapportage dan bij de crypto exporten is dan wel wenselijk. Tenslotte zou er een overzicht moeten zijn van apparatuur die in aanmerking komt voor controle in het kader van de dit jaar in werking getreden Wet Strategische Diensten. Met het oog op voorstellen op Europees niveau - dit voorjaar - waarover Bleker sprak is dit zeer urgent (en ook dat vereist veel specialistische kennis).

Tenslotte is er technologie die niet voor tweeërlei gebruik is, maar alleen gericht op repressie.(14) De politieke onrust in de Arabische wereld zorgde voor een opleving van de handel. “These [products] are specifically designed to give the government greater ability to “crackdown on protests.”(15) Deze specifieke technologie moet worden gezien als modern 'wapen'(16) voor onderdrukking en opgenomen worden in de militaire lijst.(17)

Martin Broek
Geschreven voor Konfrontatie (daar een sterk ingekorte versie)

---

apparatuur en software voor informatiebeveiliging (5A002)

Datum Afgifte		SG-Post	Opgegeven gebruik	Datum aanvraag	Land van bestemming	Land van oorsprong	Waarde(€)
04-03-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	22-10-10	Diverse landen	Onbekend	500.000
28-04-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	22-10-10	Diverse landen	Onbekend	500.000
28-01-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	22-10-10	Diverse landen	Onbekend	500.000
25-05-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	22-10-10	Diverse landen	Onbekend	500.000
29-04-11		5A002a7	Informatiebeveiliging	19-01-11	Diverse landen	Nederland	500.000
29-04-11		5A002a1	>Informatiebeveiliging	09-05-11	Diverse landen	Frankrijk	698.000.000
26-04-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	09-05-11	Diverse landen	Frankrijk	698.000.000
26-04-11		5A002a1	Reparatie	16-02-11	Irak	Onbekend	159.141
06-06-11		5A002	Informatiebeveiliging	29-04-11	Mauretanië	VS	76.000
27-06-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	06-04-11	Pakistan	Onbekend	48.000
31-03-11		5A002a1	Informatiebeveiliging	12-04-11	Rusland	Nederland	1.000.000
14-04-11		5A002	Informatiebeveiliging	25-01-11	Diverse landen	VS	3.000.000
24-05-11		5A002	Informatiebeveiliging	02-12-10	Diverse landen	VS	3.000.000
11-02-11		5A002	Informatiebeveiliging	19-01-11	Libië	Onbekend	76.595
30-03-11		5A002	Informatiebeveiliging	30-03-11	Wereld muv gevoelige landen	Onbekend	38.580.640
30-03-11		5A002	Informatiebeveiliging	07-03-11	Wereld muv gevoelige landen	Onbekend	185.047.500
11-02-11		5A002	Informatiebeveiliging	04-03-11	Wereld muv gevoelige landen	Onbekend	40.000.000
02-03-11		5D002c2	Informatiebeveiliging	25-03-11	Diverse landen	Onbekend	25.000
Omschrijving dual use goederen volgens genoemde code
5A002	Hoofdcategorie, verder niet gespecificeerd. “Informatiebeveiligings”-systemen en –apparatuur, en onderdelen daarvoor, als hier volledig beschreven.
5A002a1	Systemen, apparatuur, voor specifieke toepassingen bestemde "samenstellingen", modulen of geïntegreerde schakelingen ten behoeve van "informatiebeveiliging", als hieronder, en andere speciaal daarvoor ontworpen onderdelen. Deze zijn ontworpen of aangepast voor het hanteren van "cryptografie" met gebruikmaking van digitale technieken ter uitvoering van cryptografische functies, met uitzondering van authentificatie en digitale handtekening, met behulp van … hier volledig beschreven.
5A002a7	niet-cryptografische beveiligingssystemen en –voorzieningen voor informatie- en communicatietechnologie (ICT), met een beveiligingsniveau hoger dan of geliljkwaardig aan klasse EAL-6 (evaluation assurance level) van de Common Criteria; hier volledig beschreven.
5D002c2	"programmatuur" voor het certificeren van "programmatuur" bedoeld in 5D002.c.1. (dat is: "programmatuur" die de kenmerken heeft of de functies uitoefent of simuleert van de apparatuur bedoeld in 5A002). hier volledig beschreven.

Noten:
1) Het gaat hier alleen om de definitieve orders. De bestemmingslanden voor tijdelijke orders zijn zijn veel omvangrijker: China, Israël, Jordanië, Libanon, Saoedi-Arabië, Thailand, Turkije en VAE. Bij de definitieve orders hoort ook Pakistan, maar daarvoor had ik geen gebruiker gevraagd.
2) Het blijft vreemd dat dit niet gelijk in de overzichten wordt vermeld. Het maakt juist bij dual-use exporten veel uit wie de afnemer is.
3) Dossier: Philips Usfa/Crypto; Wapenfabrikant Philips in moeilijkheden ( Amsterdam: Onkruit/AMU, 1992).
4) Cryptografie, Bits of Freedom (http://www.bof.nl/cryptografie.html); en 'Reguleren sterke cryptografie? Niet doen!, ' Maurice Wessling & Leon Kuunders, 13 december 2001 (http://leon.kuunders.info/regulerencrypto.html).
5) Zie voor een overzichtelijke beschrijving van de middelen daarvoor de Epiloog van aftappen versus privacy (Amsterdam: buro Jansen en Janssen, 2000) (http://www.burojansen.nl/crypto/)
6) Bart de Koning, 'Nederland tapt lekker door,' HP de Tijd 3 september 2009 (http://www.hpdetijd.nl/2009-09-03/nederland-tapt-lekker-door) Of er latere versies van de tapstieken aan de Kamer zijn gestuurd is mij onbekend. Het zou niet verkeerd zijn als daar weer naar gevraagd zou worden.
7) Harry Lensink en Maurits Martijn, 'De geheimen van een supertapper; Profiel Ronald Prins,' Vrij Nederland 13 augustus 2011.
8) Harry Lensink en Maurits, 'Schieten met hagel; Internet,' Vrij Nederland 10 december 2011; en  Vrij Nederland 13 augustus 2011 (zie noot 7).
9) Minister EL&I Henk Bleker, 'Beantwoording vragen [El Fassed (GL)] over de export van internetfilters en aftaptechnologie,' 16 januari 2012. Fox-IT staat wel uitgebreid stil bij de kwestie op het internet: Reactie op publicatie Spyfiles (http://wikileaks.org/the-spyfiles.html), 02-12-2011 (https://www.fox-it.com/nl/nieuws-en-events/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/reactie-op-publicatie-spyfiles/203)
10) Richard Coppens stelt: 'Het is mooi als die internationale afspraken er komen. Maar dan moeten bedrijven die de wet overtreden, zoals nu bijvoorbeeld in Duitsland, Frankrijk en Italië, wel in het strafbankje worden gezet.' Vrij Nederland 10 december 2011 (zie noot 8).
11) Minister EL&I Henk Bleker, 'Beantwoording vragen [Pechtold en Verhoeven (D66)] over het gebruik van Europese technologie bij mensenrechtenschendingen.'
12)  idem 11
13) In dit kader wordt veel naar het Global Network Innitiative http://www.globalnetworkinitiative.org/principles/index.php gewezen. Craig Blaha, 'Clinton, EU, Urge Protection of Internet Freedom,' Technorati 9 december 2011. http://technorati.com/technology/article/clinton-eu-urge-protection-of-internet/
14) Ben Wagner, 'Exporting Censorship and Surveillance Technology,' Humanist Institute for Co-operation with Developing Countries (Hivos), januari 2012.
15) Elgin and Silver 2011, op cit: Ben Wagner, Hivos januari 2012.
16) Ook bekende miligtaire bedrijven als Thales en BAE Systems begeven zich op deze markt.
17) Zie voor zowel de militaire als dual-use lijst de pagina Exportcontrole strategische goederen van het Ministerie van EL&I. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/exportcontrole-strategische-goederen

Zie ook:

US and European firms help Syrian regime spy on citizens

Written byLeila Nachawati

Posted 15 November 2011 

Op zoek naar een baantje? Bel 040-80 80 007

Het is moeilijk voorstelbaar dat dit echt is. Kort geleden werd een club - Global Security Providers - van de Militaire Veligheids- en Inlichtingendienst (MIVD) opgeheven wegens interne ruzies over geld. Bron Bron2 Maar in dit artikel gaat het over een andere organisatie: de Private Security Forces Ltd.

Hier lijkt het bijna om een onderzoek te gaan wie in Nederland en Engeland (want ook daar is een nummer bereikbaar) bereid is om schietend door het leven te gaan, want daarmee adverteert de Private Security Forces Ltd. (PSF) zijn aantrekkelijkheid: “Op 26 april 2009 raakte de meest recente actie bekend van Private Security Contractors. Een Italiaans cruiseschip met 1.500 mensen aan boord werd voor de kust van Somalië bedreigd door piraten. De door PSF getrainde, Israëlische veiligheidsmensen openden het vuur en wisten doelgericht een aanslag te voorkomen.” Bron Het is dus gewoon echt.

Er is een goede band tussen PSF en Israël, want: “PSF organiseert twee soorten opleidingen, beide toegankelijk voor mannen en vrouwen. De eerste wordt gegeven in Israël - het enige land waar met echte munitie mag getraind worden. Ook de lesgevers behoren tot de elite: ze zijn afkomstig uit de top van het Israëlisch leger en maken deel uit van de elitaire IDF units, vergelijkbaar met de Britse SAS en de Amerikaanse Delta Force. Allemaal volbrachten ze missies voor de Sjin Bet. De prijs van deze opleiding, die drie weken duurt, begint vanaf 5.000 euro.” Bron

Maar een opleiding in Nederland kan ook. Voor: “People who are not able to travel abroad can enroll in our second, European training program. This is a mobile instruction program that will be organized in various European countries such as the Netherlands. In this way, we will come to the recruits ourselves. Because of the shorter distance, prices drop considerably. In the Netherlands for example, you can already sign up for €2,800. After finishing our instruction program successfully, the most promising recruits will be selected and deployed in several international situations. The remaining recruits will find a position within weeks.” Verwacht salaris? 200 tot 1.000 Amerikaanse dollar per dag is geen uitzondering, zegt PSF. Bron

Het bedrijf is gevestigd op de Seychellen. Dat klinkt in dit verband toch wat louche, maar kan bereikt worden in Eindhoven. Of dit binnen de Nederlandse wet zomaar kan? Ik weet het niet. Maar het lijkt me niet zo lekker loslopende Nederlanders met dit soort skills.

Martin Broek

Eerder schreef ik: Capitalism Everywhere over private militaire bedrijven en Eimert Middelkoop’s visie daarop.

Wanted

Laat ik eens wat goeds over de Verenigde Staten zeggen. (Ja hier zijn de eerste lezers al afgehaakt.) Laat ik eens zeggen dat er dingen zijn die ze beter doen dan Nederland. Laat ik eens zeggen dat de Nederlandse politiek veel geslotener is dan de Amerikaanse. Ik ga niet beweren dat Washington de wereld beter kan rulen, maar toen Holland en Zeeland dat deden zag de wereld er nog een beetje anders uit, maar beter deden ze het zeker niet. Washington bashen is leuk, vermakelijk en nuttig, maar af en toe een blik op ons eigen koude kikkerlandje kan ook geen kwaad. Daar waar de VS sancties instellen tegen een berucht wapenhandelaar, lijkt in Nederland nauwelijks aandacht te bestaan. Maar daarover later.

Lijstjes
Kritiek op de Amerikaanse politiek heeft altijd bestaan, maar nooit zo omvangrijk als de afgelopen jaren. Al snel nadat Bush aan de macht kwam ontstonden de lijstjes waar de Verenigde Staten allemaal te kort schoten: Kyoto-protocol, landmijnen verdrag, bij het vuil zetten van het Anti-Ballistisch Missile verdrag etc. (hier twee (1, 2) van die opsommingen). De wereld werd er niet veiliger, schoner en socialer op. Dat is bekend. Maar het brengt mij op dat andere lijstje. Dat krijgt veel minder aandacht, daarover bestaat veel minder overeenstemming.

Met de PvdA in de Regering: geen JSF, een nieuw Referendum over de Europese Grondwet, een onderzoek naar de Nederlandse deelname naar Irak. Drie belangrijke punten op het gebied van Defensie en Buitenlandse Zaken zouden bij de PvdA in goede handen zijn, zo werd de kiezer beloofd. Van het lijstje van drie bleef na de verkiezingen niet veel over. De JSF komt er met de PvdA alleen ietsjes later (maar vertraging is er altijd bij grote programma's). De andere twee zaken komen er juist niet, geen referendum en geen onderzoek. Argos berichtte over dit laatste afgelopen zaterdag en zal dat a.s zaterdag weer doen.

Het Verenigd Koninkrijk deed wel onderzoek (het hing Blair als een molensteen om de nek), de Verenigde Staten ook en onlangs moest Bush erkennen dat de inlichtingen dat er massavernietigingswapens in Irak waren incorrect waren. Eigenlijk doet iedereen dat. In Nederland: nada, niente, njet, niets. Met de steun van De-man-van-het-jaar kan Balkende er mee weg komen.

Wapenhandel
In een soort haasje-over nu weer terug naar Amerikanen. Zij zijn niet alleen de grootste wapenhandelaars in de wereld, ze maken ook werk van hun wapenexportcontrolebeleid. Niet alleen worden ongewenste leveringen opgespoord, ook bestaat er een uitgebreid voorlichtingsprogramma voor buitenlandse bedrijven. Op 25 en 26 september konden bedrijven in Amsterdam meedoen aan een training: ‘VS exportcontroles over niet Amerikaanse transacties’ en een paar dagen later kon de industrie in Mokum naar een cursus onder de titel: ‘VS Commerciële Export Controles & Embargo’s & VS Defensie Handel Controles’. De Noord Amerikanen exporteren niet alleen de meeste wapens van alle landen in de wereld, ze exporteren ook hun politieke wapenexportbeleid. Het houdt niet op aan de grens, zoals het Nederlandse.

Er zitten negatieve kanten aan, zoals het steunen van bondgenoten met wapens, dit kunnen zowel staten als organisaties zijn (UCK, Noordelijke Alliantie). Bovendien wordt controle op strategische goederen zeer selectief ingezet, zo konden in de jaren negentig geen couveuses naar Irak geleverd worden, omdat deze ook als kweekbedden voor biologische wapens konden worden gebruikt. Des te schrijnenender aangezien de kindersterfte door de boykot enorm was (link naar film Pilger). Tegen Iran lopen momenteel de meest vergaande sancties, die ook Nederlandse bedrijven treffen en bijdragen aan het agressieve klimaat rond Iran. Maar het laat ook zien dat een actief wapenexportbeleid mogelijk is.

Dat actieve wapenexportcontrolebeleid raakt ook Nederlandse bedrijven en personen. Zoals onlangs weer bleek in de zaak Bredenkamp. Handelaren als Bredenkamp lopen als een koordanser over een lijn die is gespannen tussen de eigen zakelijke belangen en de medewerking van overheden en inlichtingendiensten. Illegale wapenhandel, vindt vaak plaats met stilzwijgende goedkeuring. De Hollywood film Lord of War brengt dit systeem heel beeldend naar voren. Maar verbeeld ook dat er onverwacht een kink in de kabel kan komen. De belangen van de handelaar en de overheid lopen niet meer paralel, door politieke ontwikkelingen of omdat de handelaar te veel wil. Als het mis loopt is de schurk vaak de klos. Door onderhandelingen, het geven van informatie aan zijn voormalig companen of de dreiging dat hij belastende informatie kan brengen, leveren hem mogelijk nog een vrije aftocht op. Niet altijd zo moest in Nederland Frans van Anraat tot zijn grote schrik ontdekken, ondanks steun van de AIVD.

Bredenkamp
Nu naar de Amerikaanse en de Nederlandse.werkelijkheid van vandaag. Het verhaal van de Nederlandse zakenman Bredenkamp, die geen Nederlander meer is. De man die in de quote 500 staat. Bredenkamp die door Bush een maatje van Mugabe wordt genoemd. “De in 1940 geboren Zuid-Afrikaan kreeg de Nederlandse nationaliteit in 1970 toen hij als tabaksinkoper werkte voor Niemeyer in Groningen. Het Nederlands paspoort maakte mogelijk dat hij, volgens talloze publicaties, decennia lang wapens leverde aan een waaier regimes van Rhodesië (het huidige Zimbabwe) en Angola tot Irak en Congo. Zelf heeft hij dit altijd ontkend. De handel legde hem geen windeieren. Bredenkamp pronkt dit jaar met een geschat vermogen van 230 miljoen euro als nummer 138 op de lijst van meest vermogende Nederlanders.” Dit neem ik gemakzuchtig over uit een tekst van Armold Karskens – die zo langzamerhand een deel van ons nationale geweten wordt. De Amerikanen stelden eind november sancties tegen hem in. En de Nederlanders? Nog nooit heb ik Balkenende erover gehoord. Die houdt zich waarschijnlijk niet met deze bijzaken bezig.

Wanted!
Bredenkamp is zijn Nederlandse paspoort kwijt. Al acht jaar lang, maar de informatie daarover kwam pas de afgelopen weken naar buiten, terwijl er al veel eerder - ook door Kamerleden, waaronder Bert Koenders - naar gevraagd was. Dat Bredenkamp zijn paspoort kwijt is, betekent echter niet dat Nederland niet tot vervolging kan overgaan. Volgens het parket is die mogelijkheid er wel, omdat Bredenkamp ten tijde van de misdaden het Nederlanderschap nog had. (De Amerikanen noemen overigens wel een Nederlands paspoortnummer.)
“Het Kabinet moet bij de VS informeren op basis van welke informatie deze sancties zijn ingesteld en op basis daarvan een nieuw oriënterend onderzoek doen. Ik heb hierover schriftelijke vragen aan minister van justitie Hirsch Ballin gesteld.”, zegt Kamerlid van Velzen op haar weblog.* Een eerste stap. Het hoeft niet bij Amerikaanse sancties te blijven. Nederland kan achter Bredenkamp aan. Op naar een actief wapenexportcontrolebeleid: pak hem!

Martin Broek

* Zie ook: Vragen aan de minister van Justitie over de financiële sancties tegen medewerkers van de Zimbabwaanse president. (Ingezonden 28 november 2008).

Meer bronnen:

* Zie het persbericht van de U.S. Department of the Treasury
* Princeton invested in arms supplier with Zimbabwe ties
* BAE accused of £100m secret payments to seal South Africa arms deal
* How arms-deal 'bribes' were paid
* Tutu, de Klerk Want Arms Deal Inquiry
* Latest Arms Probe Goes to the Heart of Government
* ALPHABETICAL LISTING OF SPECIALLY DESIGNATED NATIONALS AND BLOCKED PERSONS:

Artikelen grotendeels vanuit 'arms trade list' van David Isenberg.

bericht donderdag 11 december 2008