Wanted

Laat ik eens wat goeds over de Verenigde Staten zeggen. (Ja hier zijn de eerste lezers al afgehaakt.) Laat ik eens zeggen dat er dingen zijn die ze beter doen dan Nederland. Laat ik eens zeggen dat de Nederlandse politiek veel geslotener is dan de Amerikaanse. Ik ga niet beweren dat Washington de wereld beter kan rulen, maar toen Holland en Zeeland dat deden zag de wereld er nog een beetje anders uit, maar beter deden ze het zeker niet. Washington bashen is leuk, vermakelijk en nuttig, maar af en toe een blik op ons eigen koude kikkerlandje kan ook geen kwaad. Daar waar de VS sancties instellen tegen een berucht wapenhandelaar, lijkt in Nederland nauwelijks aandacht te bestaan. Maar daarover later.

Lijstjes
Kritiek op de Amerikaanse politiek heeft altijd bestaan, maar nooit zo omvangrijk als de afgelopen jaren. Al snel nadat Bush aan de macht kwam ontstonden de lijstjes waar de Verenigde Staten allemaal te kort schoten: Kyoto-protocol, landmijnen verdrag, bij het vuil zetten van het Anti-Ballistisch Missile verdrag etc. (hier twee (1, 2) van die opsommingen). De wereld werd er niet veiliger, schoner en socialer op. Dat is bekend. Maar het brengt mij op dat andere lijstje. Dat krijgt veel minder aandacht, daarover bestaat veel minder overeenstemming.

Met de PvdA in de Regering: geen JSF, een nieuw Referendum over de Europese Grondwet, een onderzoek naar de Nederlandse deelname naar Irak. Drie belangrijke punten op het gebied van Defensie en Buitenlandse Zaken zouden bij de PvdA in goede handen zijn, zo werd de kiezer beloofd. Van het lijstje van drie bleef na de verkiezingen niet veel over. De JSF komt er met de PvdA alleen ietsjes later (maar vertraging is er altijd bij grote programma's). De andere twee zaken komen er juist niet, geen referendum en geen onderzoek. Argos berichtte over dit laatste afgelopen zaterdag en zal dat a.s zaterdag weer doen.

Het Verenigd Koninkrijk deed wel onderzoek (het hing Blair als een molensteen om de nek), de Verenigde Staten ook en onlangs moest Bush erkennen dat de inlichtingen dat er massavernietigingswapens in Irak waren incorrect waren. Eigenlijk doet iedereen dat. In Nederland: nada, niente, njet, niets. Met de steun van De-man-van-het-jaar kan Balkende er mee weg komen.

Wapenhandel
In een soort haasje-over nu weer terug naar Amerikanen. Zij zijn niet alleen de grootste wapenhandelaars in de wereld, ze maken ook werk van hun wapenexportcontrolebeleid. Niet alleen worden ongewenste leveringen opgespoord, ook bestaat er een uitgebreid voorlichtingsprogramma voor buitenlandse bedrijven. Op 25 en 26 september konden bedrijven in Amsterdam meedoen aan een training: ‘VS exportcontroles over niet Amerikaanse transacties’ en een paar dagen later kon de industrie in Mokum naar een cursus onder de titel: ‘VS Commerciële Export Controles & Embargo’s & VS Defensie Handel Controles’. De Noord Amerikanen exporteren niet alleen de meeste wapens van alle landen in de wereld, ze exporteren ook hun politieke wapenexportbeleid. Het houdt niet op aan de grens, zoals het Nederlandse.

Er zitten negatieve kanten aan, zoals het steunen van bondgenoten met wapens, dit kunnen zowel staten als organisaties zijn (UCK, Noordelijke Alliantie). Bovendien wordt controle op strategische goederen zeer selectief ingezet, zo konden in de jaren negentig geen couveuses naar Irak geleverd worden, omdat deze ook als kweekbedden voor biologische wapens konden worden gebruikt. Des te schrijnenender aangezien de kindersterfte door de boykot enorm was (link naar film Pilger). Tegen Iran lopen momenteel de meest vergaande sancties, die ook Nederlandse bedrijven treffen en bijdragen aan het agressieve klimaat rond Iran. Maar het laat ook zien dat een actief wapenexportbeleid mogelijk is.

Dat actieve wapenexportcontrolebeleid raakt ook Nederlandse bedrijven en personen. Zoals onlangs weer bleek in de zaak Bredenkamp. Handelaren als Bredenkamp lopen als een koordanser over een lijn die is gespannen tussen de eigen zakelijke belangen en de medewerking van overheden en inlichtingendiensten. Illegale wapenhandel, vindt vaak plaats met stilzwijgende goedkeuring. De Hollywood film Lord of War brengt dit systeem heel beeldend naar voren. Maar verbeeld ook dat er onverwacht een kink in de kabel kan komen. De belangen van de handelaar en de overheid lopen niet meer paralel, door politieke ontwikkelingen of omdat de handelaar te veel wil. Als het mis loopt is de schurk vaak de klos. Door onderhandelingen, het geven van informatie aan zijn voormalig companen of de dreiging dat hij belastende informatie kan brengen, leveren hem mogelijk nog een vrije aftocht op. Niet altijd zo moest in Nederland Frans van Anraat tot zijn grote schrik ontdekken, ondanks steun van de AIVD.

Bredenkamp
Nu naar de Amerikaanse en de Nederlandse.werkelijkheid van vandaag. Het verhaal van de Nederlandse zakenman Bredenkamp, die geen Nederlander meer is. De man die in de quote 500 staat. Bredenkamp die door Bush een maatje van Mugabe wordt genoemd. “De in 1940 geboren Zuid-Afrikaan kreeg de Nederlandse nationaliteit in 1970 toen hij als tabaksinkoper werkte voor Niemeyer in Groningen. Het Nederlands paspoort maakte mogelijk dat hij, volgens talloze publicaties, decennia lang wapens leverde aan een waaier regimes van Rhodesië (het huidige Zimbabwe) en Angola tot Irak en Congo. Zelf heeft hij dit altijd ontkend. De handel legde hem geen windeieren. Bredenkamp pronkt dit jaar met een geschat vermogen van 230 miljoen euro als nummer 138 op de lijst van meest vermogende Nederlanders.” Dit neem ik gemakzuchtig over uit een tekst van Armold Karskens – die zo langzamerhand een deel van ons nationale geweten wordt. De Amerikanen stelden eind november sancties tegen hem in. En de Nederlanders? Nog nooit heb ik Balkenende erover gehoord. Die houdt zich waarschijnlijk niet met deze bijzaken bezig.

Wanted!
Bredenkamp is zijn Nederlandse paspoort kwijt. Al acht jaar lang, maar de informatie daarover kwam pas de afgelopen weken naar buiten, terwijl er al veel eerder - ook door Kamerleden, waaronder Bert Koenders - naar gevraagd was. Dat Bredenkamp zijn paspoort kwijt is, betekent echter niet dat Nederland niet tot vervolging kan overgaan. Volgens het parket is die mogelijkheid er wel, omdat Bredenkamp ten tijde van de misdaden het Nederlanderschap nog had. (De Amerikanen noemen overigens wel een Nederlands paspoortnummer.)
“Het Kabinet moet bij de VS informeren op basis van welke informatie deze sancties zijn ingesteld en op basis daarvan een nieuw oriënterend onderzoek doen. Ik heb hierover schriftelijke vragen aan minister van justitie Hirsch Ballin gesteld.”, zegt Kamerlid van Velzen op haar weblog.* Een eerste stap. Het hoeft niet bij Amerikaanse sancties te blijven. Nederland kan achter Bredenkamp aan. Op naar een actief wapenexportcontrolebeleid: pak hem!

Martin Broek

* Zie ook: Vragen aan de minister van Justitie over de financiële sancties tegen medewerkers van de Zimbabwaanse president. (Ingezonden 28 november 2008).

Meer bronnen:

* Zie het persbericht van de U.S. Department of the Treasury
* Princeton invested in arms supplier with Zimbabwe ties
* BAE accused of £100m secret payments to seal South Africa arms deal
* How arms-deal 'bribes' were paid
* Tutu, de Klerk Want Arms Deal Inquiry
* Latest Arms Probe Goes to the Heart of Government
* ALPHABETICAL LISTING OF SPECIALLY DESIGNATED NATIONALS AND BLOCKED PERSONS:

Artikelen grotendeels vanuit 'arms trade list' van David Isenberg.

bericht donderdag 11 december 2008

Dood op bestelling

Een foto van een transportschip dat in april 2003 Rotterdam ligt. Het laadt daar tanks om ze naar Irak te vervoeren. De foto is gebruikt voor Dead in Time, een Amnesty International rapport dat gaat over het transport van wapens. Maar ook over de makelaardij die ze aan - doorgaans - de man brengt. Daarnaast laat het rapport de bedreiging zien die wapens vormen voor de mensenrechten.

Dead in Time schetst een uitgebreid beeld van het systeem dat achter wapenleveranties en -transporten zit. Het beschrijft mensenrechtenschendingen en nationale wetgeving (en de gaten daarin) rond wapenvervoer. Even gemakkelijk worden echter ook economische ontwikkelingen op het gebied van marketing en verkoop processen bij de horens gevat. Een zin als de volgende verwacht ik niet in een Amnesty rapport: "Een groot deel van de transportbedrijven heeft zich een nieuwe rol aangemeten, van vervoerder naar 'manager' van de gehele bevoorradingsketen, een rol met veel meer complexe functies en verantwoordelijkheden dan het eenvoudigweg vervoeren van goederen." Door die nieuwe rol hebben bedrijven meer toegang tot markten, zowel aan de afnemende als aanbiedende kant en dat maakt ze daarom bruikbaarder voor het organiseren van wapentransporten. En dat is precies de reden dat aan deze ogenschijnlijk gewone ontwikkeling in de bedrijfsvoering toch aandacht moet worden besteed door een organisatie als Amnesty.

De foto uit Rotterdam laat zien hoe dit systeem wordt toegepast door militairen bij het vervoert van hun wapens naar oorlogsgebieden. Dat systeem is evengoed bruikbaar voor een clandestine operatie, waarbij in het geheim wapens naar bondgenoten in Nepal of Oost-Congo worden verscheept.

Uitdrukkelijk noemt Amnesty in Dead on time dat de definitie van wapens niet versmald mag worden, maar dat dual-use* goederen en dat grote wapensystemen onderdeel van de regels over wapenexporten moeten uitmaken. Met dit standpunt neemt de organisatie, zeer terecht, afstand van de huidige tendens om alleen kleine en lichte wapens als probleem te zien.

Het benadrukken van de rol die staten hebben bij illegale leveringen is een ander opvallend aspect van het rapport.

Het rapport bevat een schat aan informatie, sommige delen kunnen zo omgezet worden in een spionage thriller en is ook daarom het lezen waard.

Bron: Dead on Time: Growing network of arms brokers and transporters fuelling killings, rape, and torture

Geschreven voor: 't Kan Anders, juni 2006

* Dual use goederen zijn producten die zowel een militaire als civiele toepassing kunnen hebben.

Andere besprekingen:
Passie voor Vrede (5/9/9)
Walgelijk (over oorlogscultuur) (28/3/9)
Botsen tegen een muur (8/3/9)
een klein meisje verweert zich (31/1/9)
Leve de derde generatie (22/12/8)
Onmetelijke rijkdom (17/11/8)
Wapens of Ontwikkeling (23/10/8)
De beschavingsoorlog (29/9/8) '
Niet iedereen kan stenen gooien (23/9/8)
Europese namen voor de wereld (19/9/8)
Fred Spijkers: eenling in gevecht met de staat (12/9/8)

Eimert op de kast

Van Middelkoop laat het leger niet langer verslijten. Hij houdt zelf opruiming. Dan kunnen de spulletje ook niet verslijten en brengen toch nog wat op. Logische gedachte. Zo gaan van de overgebleven 88 Leopard-tanks 28 stuks de deur uit, voor achttien van de negentig F-16’s wordt een nieuwe bestemming gezocht en van het krommebaan-geschut, de pantserhouwitser PzH2000, gaan er al weer 24 afgestoten worden. De week nadat het Nederlandse geschut uitgebreid de pers haalt, omdat het kanon is ingezet bij beschietingen tijdens de strijd in Chora, blijkt dat Nederland van de oorspronkelijke bestelling van 57 stuks nog maar vijftien kanonnen overhoud. Ze zijn door de producent nog niet eens allemaal in Nederland bezorgd, als er al weer 42 worden afgestoten. Voor een interventie in het hoge geweldspectrum is dit blijkbaar genoeg. In Afghanistan worden er drie ingezet. Vorig jaar pompten ze voor het eerst hun granaten het slagveld op en in de afgelopen periode tijdens de gevechten in Chora schoten ze vanaf 30 kilometer afstand de vechtende troepen te hulp. De PzH haalt met de laatste inzet YouTube (‘Dutch artillery pounding taliban positions’). Het filmpje wordt overgenomen op talloze websites.

President Karzai was niet zo blij met het Nederlandse optreden. “Kan het wat voorzichtiger,” zo stelde hij. Gelijk zat Eimert op de kast, je kan je dat nauwelijks voorstellen, de minister van Defensie is een keurig en rustig heerschap, maakt soms een foutje, maar is geen straatvechter. Toch haalde hij meteen krachtig uit naar de Afghaanse president die het gewapende paard in de bek durfde te kijken en wat aan te merken had op de hulp van de Nederlanders. “Karzai is niet op de hoogte van de modernste techniek,” stelde Middelkoop. “Onze pantserhouwitser is een precisiewapen,” zo stelde de baas van de troepen.

Kan best zijn maar op een afstand van 30 kilometer kan zelfs een kleine afwijking het verschil maken tussen het treffen van oppossing militant forces (OMF, zoals de tegenstanders in Afghanistan lekker vaag heten) en een onmiskenbare burger. Daar waarschuwde Karzai tegen. Hij moet de buitenlandse invasie verkopen aan zijn bevolking en dat wordt niet gemakkelijker als er tientallen burgerslachtoffers vallen. De reactie van Middelkoop was op zijn beurt weer bedoeld voor ons. Dat de opbouwmissie een vechtmissie is daar is iedereen wel van overtuigd, maar dat de hulp gepaard gaat met disproportioneel veel burgerslachtoffers dat moet weggepoetst worden.

Er wordt een heel scala wapens ingezet. Maar de inzet van drie stuks houwitsers is genoeg om de wereldpers te halen. Toch gaan er 42 in de verkoop. Maar wie wil ze hebben? Australië overwoog achttien van de Nederlandse houwitsers aan te schaffen, maar deze week werd bekend dat ze liever voor een ander type gaan (JDW 04/07/07). Het is een zwaar Kamp-wapen voor het hoge geweldspectrum, waar de vorige minister van Defensie volop aan deel wilde nemen en zijn wapenaankopen op richtte. Niet veel landen kunnen zo’n wapen gebruiken. Als Nederland de wapens al kan verkopen zullen ze tegen een lagere verkoop- dan kostprijs de deur uit gaan. Steeds minder kritisch kan men dan zijn ten opzichte van potentiële klanten. De overheid is al de grootste wapenhandelaar van Nederland en zal dat nog een tijdje blijven. Nederland kan door de verkopen wel mee blijven vechten in Afghanistan. ‘Karzai we stay,’ is de boodschap die de verkoop etalage van Defensie uitstraalt.
(2007-07-07)

Deze column is al lang geleden geschreven, voor konfrontatie.nl. Veel ervan gaat nog steeds op.

Weer een rapport voegt onderzoeker Richard Grimmett toe aan zijn lange lijst publicaties over wapenhandel bij de Congressional Research Service (CRS). Het rapport U.S. Arms Sales onderstreept dat Nederland tot de trouwste bondgenoten van de VS behoort. Er zullen mensen zeggen geen nieuws onder de zon, maar ik vind het prettig visies zo nu en dan met cjfers te onderbouwen. Hele hele rapport vind je door een klik.

 

Table 5. Leading Purchasers of U.S. Defense Articles and Services, Total Values of Europe Agreements Concluded (in current U.S. dollars, rounded to nearest 10 million or 10th of a billion)
Europe Agreements 2001-2004		Europe Agreements 2005-2008		Europe Agreements 2008
1 Poland	$4.0 billion	1 U.K.	$1.8 billion	1 U.K.	$740 million
2 U.K.	$1.9 billion	2 Norway	$1.0 billion	2 Finland	$440 million
3 Greece	$1.4 billion	3 Netherlands	$1.0 billion	3 Turkey	$420 million
4 Italy	$1.2 billion	4 Germany	$920 million	4 Switzerland	$320 million
5 Turkey	$970 million	5 Spain	$870 million	5 Netherlands	$250 million

 

Table 11. Leading Purchasers of U.S. Defense Articles and Services, Total Values of Europe Deliveries Concluded (in current U.S. dollars, rounded to nearest 10 million or 10th of a billion)
Europe Agreements 2001-2004		Europe Agreements 2005-2008		Europe Agreements 2008
1 Greece	$3.3 billion	1 Poland	$2.6 billion	1 Poland	$760 million
2 U.K.	$1.6 billion	2 U.K.	$1.6 billion	2 U.K.	$430 million
3 Netherlands	$1.2 billion	3. Turkey	$1.1 billion	3 Turkey	$360 million
4 Spain	$1.1 billion	4 Greece	$990 million	4 Netherlands	$180 million
5 Turkey	$1.1 billion	5 Netherlands	$970 million	5 Germany	$160 million

 

Table 12. Table 12. Leading Purchasers of U.S. Defense Articles and Services, Total Values of Worldwide Deliveries Concluded (in current U.S. dollars, rounded to nearest 10 million or 10th of a billion)
Europe Agreements 2001-2004		Europe Agreements 2005-2008		Europe Agreements 2008
1 Egypt	$5.0 billion	1 Israel	$5.6 billion	1 Saudi Arabia	$1.2 billion
2 Saudi Arabia	$4.3 billion	2 Egypt	$4.8 billion	2 Israel	$1.2 billion
3 Taiwan	$3.7 billion	3 Saudi Arabia	$4.4 billion	3 Egypt	$1.0 billion
4 Israel	$3.4 billion	4 Taiwan	$3.9 billion	4 Australia	$900 million
5 Greece	$3.3 billion	5 South Korea	$2.7 billion	5 South Korea	$800 million
6 South Korea	$2.1 billion	6 Poland	$2.6 billion	6 Iraq	$800 million
7 U.K.	$1.6 billion	7 Japan	$2.4 billion	7 Poland	$760 million
8 Japan	$1.5 billion	8 Australia	$2.4 billion	8 Taiwan	$600 million
9 Netherlands	$1.2 billion	9 U.K.	$1.6 billion	9 U.K.	$430 million
10 Spain	$1.1 billion	10 Turkey	$1.1 billion	10 Japan	$400 million

U.S. Arms Sales: Agreements with and
Deliveries to Major Clients, 2001-2008
Richard F. Grimmett
Specialist in International Security
December 2, 2009

* De bekendste publicatie van Grimmett is het rapport onder de titel World Military Expenditures and Arms Transfers, waarvan de laatste versie verscheen in 2005.