Syrië: Illegale wapenhandel legaal gemaakt

De schade van de oorlog in Libië is nog niet eens opgeruimd als de volgende militaire interventie al weer gepland wordt. De Maghreb en het Nabije Oosten worden overspoeld met zware wapens, gesmokkeld vanuit de Libische arsenalen. Syrië is een belangrijke bestemming.

De BBC citeert de Groep Deskundigen van de VN-Veiligheidsraad die het wapenembargo in 2011 opgelegd aan Libië bewaakt. In april 2013 wijst de Groep op illegale transporten van "zware en lichte wapens, waaronder draagbare luchtverdedigingssystemen [MANPADS], kleine wapens en bijbehorende munitie, explosieven en mijnen . ( ... ) De forse omvang van sommige transporten en de logistiek die daarbij gebruikt worden doen het vermoeden reizen dat vertegenwoordigers van de Libische lokale autoriteiten ten minste op de hoogte zijn geweest van de transfers, als ze er al niet direct betrokken bij zijn." De situatie is nog erger.

Drie gevallen bewijzen de enorme omvang van de leveringen, de betrokkenheid van Qatar als een belangrijke leverancier, en dat nog meer overheden, ook westerse, betrokken zijn bij de illegale wapenleveranties.

Een In april 2012 werd een schip, de Letfallah II, tegengehouden door de Libanese autoriteiten. Het schip verliet Misrata, Libië, een dag eerder op 14 april 2012. De VN-groep van deskundigen bevestigd dat geavanceerde wapensystemen en onderdelen daarvoor aan boord waren, zoals SA-7b luchtverdedigingssystemen en Milanraketten.
Als tijdens de aandeelhoudersvergadering van de grote Europese wapenproducent EADS, dat een belangrijke deelnemer is in MBDA - de producent van de Milan raketten - CEO Tom Enders gevraagd wordt of hij de Groep kan informeren uit welk land de gevonden raketten komen, wuift hij elke verantwoordelijkheid weg. Enders stelt, op zijn bekende arrogante manier, dat overheden die informatie moeten verstrekken en niet bedrijven. Maar ook de Franse overheid gaf de informatie niet, toen daar door de VN-groep om gevraagd werd. Wapenexportbeleid en ethische bedrijfspolitiek worden gemakkelijk vergeten als het het in hun belang is de duistere wereld van de wapenhandel af te dekken.

Twee In december 2012 verklaarde de VN dat Libië, Qatar en Saoedi-Arabië de belangrijkste bronnen waren voor wapenleveranties aan Syrië (zie). Laten we ons focussen op Qatar: Het laatste geval van het bewapenen van Syrische strijders door Qatar is een paar weken geleden gemeld, op 28 augustus, door Jane 's Defence Weekly. Het Weekblad schrijft dat het FN-6 MANPADS levert aan de Syrische rebellen. (Zie voor meer informatie over MANPADS in Syrië de Rogueadventurer.) Er zijn veel meer gevallen van Qataarse betrokkenheid bij (illegale) wapenexporten naar Syrische strijders . De VN-Groep van Deskundigen vond een doos met .50 munitie in de Letfallah, die was verzonden naar de strijdkrachten van Qatar. Het panel vond Belgische FN-aanvalsgeweren onderweg naar Syrië. Deze geweren waren oorspronkelijk verkocht aan Qatar rond 1980, zo meldde FN, het bedrijf uit Luik. De autoriteiten van Qatar ontkenden alles. Overheden kunnen zeer onbehulpzaam om illegale wapenleveranties te traceren.

Drie De laatste explosieve informatie over illegale wapensmokkel naar Syrië komt uit de Amerikaanse ambassade in Benghazi. CNN onthulde dat op het moment dat de ambassade werd aangevallen in augustus 2012 (waarbij vier mensen werden gedood, waaronder de Amerikaanse ambassadeur Stevens ), CIA- personeel bezig was SA-7 raketten naar Syrië te smokkelen, zo werd tenminste gespeculelerd op Capitol Hill. De levering werden in mei dit jaar ook al genoemd in verschillende bronnen. Een van de talrijke twitter reacties op dit verhulde staaltje illegale wapenhandel door een overheidsorgaan was: "Dus in plaats van Iran-Contra, hebben wij nu Libië en Syrië gunrunning." (Als je te jong bent om te hebben gehoord over de Iran-Contra-schandaal, Gooogle het.)

Op 6 september, heeft het Verenigd Koninkrijk een nieuw wapenexportbeleid met betrekking tot Syrië. Deze zogenaamde Export Control (Syria Sanctions ) Order 2013 zorgt ervoor dat Syrië niet meer op de lijst met gecontroleerde bestemmingen staat. Hierdoor kan de overheid leveringen aan de Free Syrian Army en andere groepen goedkeuren, zonder daarbij de wapenexportregelingen te schenden. Het opent daarmee een nieuw en dit maal legale weg voor bewapening van Syrische oppositiegroepen. (Voor een lijstje argumenten tegen dit beleid en zaken die juist wel moeten gebeuren zie.) Het legaal maken wat illegaal was veranderd de situatie de jure maar niet de facto. Wapens zullen nog steeds van conflict naar conflict reizen en olie op het vuur betekenen. En de oorlog in Syrië zal alleen maar meer wapens toevoegen aan de enorme hoeveelheden die nu al in de regio zijn. Op naar de volgende oorlog of reden voor meer omzichtigheid?

Onderzoek ondersteund door Fonds Vredesprojecten
Geschreven voor Konfrontatie

Illegal arms trade legalised

The fallout caused by the war in Libya has yet to settle, while the next military intervention is already planned. The Maghreb and Near East are flooded with heavy arms, smuggled out of Libyan arsenals. Syria is an important destination.

The BBC cites the UN Security Council's Group of Experts, which monitors the arms embargo imposed on Libya during the 2011 uprising. In April 2013 the Group points at illicit transfers of "heavy and light weapons, including man-portable air defence systems, small arms and related ammunition and explosives and mines. (…) The significant size of some shipments and the logistics involved suggest that representatives of the Libyan local authorities might have at least been aware of the transfers, if not actually directly involved." In reality, the situation is even worse.

Three cases give proof of the sheer seize of the deliveries; the involvement of Qatar as an important supplier; and more governments, also Western, involvement in the illegal arms shipments.

Case one
In April 2012 a vessel, the Letfallah II, was stopped by the Libanese authorities. “The ship left Misrata, Libya, on a date prior to 11 a.m. on 14 April 2012.” The UN Group of Experts confirmed that advanced weapon systems and components were aboard, such as SA-7b air defence systems and Milan missiles. When questioned during the shareholders meeting of EADS, Tom Enders, CEO of this big European arms producers and a major partner in MBDA – the producer of the Milan missiles – wavered away any suggestion that the company could help the Group by informing them to which countries the missiles were exported. Enders, with his known arrogance, stated that governments not companies are responsible to provide this kind of information. But the French government did not give the information either, when the Group requested it. Arms export and ethical policies are easily forgotten by governments and companies when they want to cover the murky world of arms trade.

Case two
In December 2012, the UN stated that Libya, Qatar and Saudi-Arabia were the most important sources of arms shipments to Syria (see). Let us focus on Qatar: The latest case of Qatar arming Syrian fighters is reported on August 28, 2013 by Jane's Defence Weekly which writes that Qatar is supplying FN-6 portable guided missiles against planes (MANPADS) to the Syrian rebels. (For more on MANPADS in Syria see the Rogueadventurer.) There are many more cases of Qatari involvement in (illegal) shipments of arms to Syrian fighters. E.g. the Group of Experts found that a box of .50 ammunition in the Letfallah which was sent to the armed forces of Qatar. The Group also found Belgium FN assault riffles on their way to Syria, originally sold to Qatar around 1980 (the Panel was told by FN from Liege, Belgium). Of course the Qatari authorities denied everything. Governments can be very unhelpful to trace illegal arms shipments.

Case three
One last explosive piece of information about illegal arms smuggling to Syria comes from the US embassy in Benghazi. CNN unveiled that at the time the embassy was targeted in August 2012 (four people were killed, including U.S. Ambassador Stevens), CIA-personnel was smuggling SA-7 missiles to Syria, it was speculated on Capitol Hill. The deliverances where already mentioned in May this year by several sources.One of the numerous twitter reactions to this covered illegal arms trade by a government body was: “So instead of Iran-Contra, we have Libya-Syria gun running.” (If you are too young to have heard about the Iran Contra scandal, just Gooogle it.)

On September 6, the United Kingdom implemented a new arms export policy concerning Syria. This so-called Export Control (Syria sanctions) Order 2013 removes Syria from the list of controlled destinations. This will enable the government to arm the Free Syrian Army and other groups under the arms export control regime. It opens a new and this time legal channel to arms Syrian opposition groups. (For the cons on this policy and the things to do see.) Making legal what was illegal changes the situation de jure but not de facto. Arms are still traveling from conflict to conflict and fanning the flames of violence. And the war in Syria will only add more weapons to the stream. Up to the next war or reason for a more cautious approach.

Research supported by Fonds Vredesprojecten
Geschreven voor Campagne tegen Wapenhandel

Wapenleveranties aan Libië en de buurlanden

Op 21 oktober 2011 zien we een trotse Fogh Rasmussen, secretaris-generaal van de NAVO. Trots over de luchtbescherming van de opstandelingen in Libië, en de samenwerking met buurlanden en landen uit de Arabische wereld. De omstandigheden in Libië zijn op dat moment – en nu nog steeds – echter niet zo rooskleurig, en de buurlanden van Libië ondervinden de gevolgen van het militaire optreden tot op de dag van vandaag. Mali is zelfs helemaal uit het lood geslagen.

De overwinnaar hoeft zich niet uit te putten in woorden om beleid te verdedigen. Die hoeft alleen maar te juichen en zijn gelijk te halen. Door de feestvreugde verdween de blik op wat vooraf ging. Het Libië van Khadaffi is lange tijd een vijand van het Westen geweest, maar in 2005 werd het weer partner van het Westen.

Khadaffi werd een geziene gast bij premiers en andere hoogwaardigheidsbekleders vanwege wapenaankopen en oliedollars. De grootste wapendeals betroffen militaire vliegtuigen, maar ook raketten, handvuurwapens, traangasgranaten en munitie werden aan Libië geleverd. Eind februari 2011 kondigen de De Verenigde Naties opnieuw een wapenembargo af (resolutie 1973). De grootste wapenleveringen, waarvoor de contacten al zijn afgesloten, moeten dan nog plaatsvinden. De NAVO had een zware dobber gehad als bijvoorbeeld het het Britse Jemas luchtdoel raketsysteem al was geleverd, zoals in de bedoeling lag. Pieter Wezeman van SIPRI stelt dat de NAVO de luchtoperatie dan mogelijk niet had willen uitvoeren.

Oorlog

Ook tijdens de oorlog worden er wapens geleverd, nu aan de groepen die tegen Khadaffi optrekken. Het bewapenen van rebellen en oppositiegroepen gebeurt vaak sinds de Koude Oorlog. Het UCK in Kosovo en de Noordelijke Alliantie in Afghanistan werden zo bijvoorbeeld bevoorraad. De Figaro onthulde juni 2011 dat Frankrijk in het geheim wapens dropte ten zuiden van, van Tripoli, o.a. aanvalsgeweren, granaatwerpers, anti-tankwapens. Daarmee werd de omsingeling van Khadaffi versterkt. De Verenigde Arabische Emiraten en Katar leverden al eerder wapens. Daaronder ook geweren van het Belgische FN-Herstal (1) en munitie uit Zwitserland. Het Verenigd Koninkrijk leverde kogelwerende vesten en uniformen. De leveringen verklaren mede de snelle opmars van de rebellen. Zij konden hiermee ook wapendepots binnenvallen en regeringswapens buitmaken.

Na oktober 2011

Juist de op Khadaffi buitgemaakte wapens gaan na de oorlog tot steeds meer speculaties leiden. In de zomer van 2011 komen de eerste berichten dat de wapens vanuit Libië worden doorverkocht naar buurlanden. Algerije beschuldigt Frankrijk dat ze geen idee heeft waar de gedropte wapens blijven. “Mogelijk bij de groepen in de Sahel die Fransen en andere buitenlanders kidnappen,” is naar verluid gezegd binnen de Veiligheidsraad.

Ondanks de trots van Rasmussen blijkt dat de NAVO nogal wat steken heeft laten vallen. Dat wapendepots worden overvallen tijdens de oorlog ligt voor de hand, maar operaties om de ongebreidelde verspreiding van deze wapens tegen te gaan komen pas erg laat op gang. In augustus 2011 start een team van Britten,Fransen, Amerikanen en Libiërs, maar in april 2012 moet een officieel programma, om de wapens onder controle van de overheid te brengen, nog worden opgezet.

Wapens konden de woestijn in verdwijnen worden tot in Nigeria aangetroffen. Ze dragen bij aan conflicten elders in Afrika.

Manpads

De meeste aandacht richt zich vooral op draagbare luchtdoelraketten, zogenaamde MANPADS. Journalisten komen ze overal tegen. New York Times journalist en wapendeskundige Chivers zet veel informatie over deze raketten in Libië op zijn blog. Hij bestrijdt een wijdverbreid verhaal dat een modernere MANPADS-variant (de SA-24) aanwezig is in Libië: Libië heeft de SA-7, een Russisch type uit de jaren vijftig. Libië had er 20.000, aldus een onbevestigd bericht dat vrijwel iedereen na-papegaaid. Dat aantal betreft de raketten, niet de lanceerinrichtingen waarmee ze worden afgeschoten. De ratio raket : lanceerinrichting ligt tussen de 1:6 en 1:10 (bij zuinige aanschaf nog wat hoger). Libië zou er tussen de 2.000 en 3.000 kunnen hebben. Het is zeker in handen van terroristen een gevaarlijk wapen. Niet zo zeer tegen militaire vliegtuigen, maar vooral tegen lijnvliegtuigen met een voorspelbare koers.

'

De Britten melden in april dat er 5.000 schouderafvuurbare luchtdoelraketten zijn gevonden. Geruchten blijven desondanks opduiken dat de wapens worden verkocht aan Jan-en-alleman. Een veel geciteerd artikel stelt dat ze zijn gekocht door het Islamistische verzet in Somalië. Weer een ander stelt dat ze al zijn opgedoken in de Gazastrook. Enige scepsis is geboden want het is moeilijk deze verhalen te verifiëren en ze passen goed om de groeiende militaire invloed van de VS in Afrika te verdedigen. Dat deze wapens op straat kwamen te liggen is een zeer kwalijk gevolg van de oorlog in Libië.

Mali

Een ander gevolg van de Libische oorlog is de verspreiding van handvuurwapens en militaire voertuigen. Toearegs (de woestijn nomaden die leven in Burkina Faso, Algerije, Libië, Mali, Mauretanië en Niger) waren in dienst van het Libische leger en vertrekken tijdens de machtswisseling. Hun wapens nemen ze mee. De machtsverhoudingen in Mali veranderen daardoor volledig. Onopgeloste conflicten tussen de Malinese overheid en de Toearegs zijn er al decennia, maar doordat de nomaden nu opeens goed bewapend zijn kunnen ze hun onafhankelijkheidsaspiraties kracht bijzetten. Het Malinese leger is verontwaardigd over de trage reactie van de zittende regering, en in maart 2012 plegen ontevreden militairen een coup. Het land, tot dan toe een stabiele bondgenoot van het Westen, wordt bestuurlijk verzwakt. Ook de interim regering die in mei aantreedt brengt hierin geen verandering.

De Toearegs werken in hun strijd tegen de Malinese regering samen met islamisten. Dat blijkt een vergissing. Beide groepen maken gebruik van wapens uit Libië, maar de islamisten zullen uiteindelijk aan het langste eind trekken en de Toearegs verdrijven uit de meeste gebieden die zij onafhankelijk hadden verklaard. Al Qaida in de Magreb (AQIM) neemt de macht over in grote delen van Mali. De regering heeft de controle over twee derde van het land verloren.

Africa Command

Het Amerikaanse leger werkte al jaren stevig samen met de Malinese regering. De jaarlijkse Flintlock oefeningen voor Special Forces, waaraan sinds vorig jaar ook Nederland een stevige bijdrage levert, zijn een belangrijk voorbeeld. Ook een groot deel van de couplegers was opgeleid door de VS. Amerikaanse militairen helpen de Malinese regering, o.a. door materieel te leveren. Alleen wel jammer dat zes volledig door de CIAuitgeruste Malinese Special Forces eenheden zich laten gevangen nemen of verjagen door AQIM waardoor dat, behalve over de wapens nu ook kan beschikken over 87 nieuwe Land Cruisers met satelliet telefoon en navigatie apparatuur.

Inmiddels heeft het Africa Command van de Verenigde Staten zijn operaties in de regio geïntensiveerd. De Verenigde Staten bouwt een steviger militaire aanwezigheid in Afrika op. Er gaat geen maand voorbij of er is een grote militaire oefening of scholing waaraan militairen uit tientallen Afrikaanse landen deelnemen. Hiermee verwerft de VS zich toegang tot grondstoffen en verstevigt zijn aanwezigheid op het continent waar zich zes van de tien snelst groeiende economieën bevinden. Nadat de Verenigde Staten de invloed van met name Frankrijk heeft teruggedrongen, heeft het de afgelopen tien jaar te maken met de toenemende invloed van China, dat investeert in Afrikaanse economieën. China is momenteel ook debelangrijkste wapenexporteur naar landen bezuiden de Sahara, waar het een tiende van de gehele omzet van zijn wapenindustrie verdient.

De honderdduizend vluchtelingen, de honger en de instabiele en gewelddadige situatie in grote delen van Mali zijn een wrang bijverschijnsel van deze machtspolitiek.

Libië

Het drama gaat door. De oorlog in Libië was nog niet voorbij of de landen stonden al weer op de stoep om hun gestrande wapenverkopen vlot te trekken. Rusland klaagt dat het door het VN-embargo deals ter waarde van tussen de 2 en 4 miljard dollar is misgelopen. Het heeft echter nieuwe kansen, aangezien Libië over enorme hoeveelheden oude Russische wapens beschikt, die moeten worden onderhouden, opgeknapt en vervangen. Frankrijk tekende in februari van dit jaar al weer een contract met Libië. Het gaat de vloot Mirage gevechtsvliegtuigen opknappen, piloten trainen en de banden met de luchtmacht en kustwacht aanhalen. Finmeccanica uit Italië probeert de nieuwe regering in Tripoli over te halen om de eerdere contracten alsnog te bekrachtigen. In Der Spiegel werd onlangs de politieke koers van Merkel beschreven die wapenexporten als middel ziet om landen te steunen daar waar het Westen niet zelf militair tussenbeide wil komen. In hetzelfde artikel wordt gesteld dat ze de interventie in Libië als een mislukking ziet; niet in de laatste plaats vanwege het weglekken van de wapens.

1) See e.g. David Jolly and Kareem Hahim, France says it sent arms to Libyan rebels; Airdrops of munitions mark a heightened level of involvement in conclict, Int. Herald Tribine, July 1, 2011.

Geschreven voor Vredesmagazine
Onderzoek ondersteund door Fonds Vredesprojecten