Ike; 10% er af?

Vandaag is het donderdag en morgen vrijdag. Dan moet ik niet alleen deze column inleveren, maar ook een praatje houden voor de Technische Universiteit Eindhoven. Die Universiteit heeft een Vredescentrum, van naam en faam. Daar wordt gereflecteerd op de rol van de technicus in de samenleving. Ik sprak er al een paar keer eerder.

Dit keer ben ik gevraagd om over het Militair Industrieel Complex, Millennium Doelstellingen en wapenhandel te praten. Lekker breed onderwerp waarmee je alle kanten op kan. Ook actueel met de veranderingen die Obama en consorten door willen voeren in de aanbestedingen van de Amerikaanse krijgsmacht. Barack is dol op het citeren van overleden voorgangers en heeft zeker ook de tekst van Ike’s afscheidsspeech bestudeerd en de waarschuwing die deze bevat: “against the acquisition of unwarranted influence, whether sought or unsought, by the military-industrial complex” en de mogelijikheid dat het “endanger our liberties or democratic processes”. Daar wil ik morgen ook mee beginnen. (Voor wie hem nog niet kent YouTube biedt uitkomst.)



Nog meer dan Eisenhower kon voorzien is de positie van de militaire industrie inmiddels geworteld in de democratie. Dan doel ik niet alleen op de achtergrond van de staatssecretaris van Defensie, Lynn, die tot voor kort hoofd overheidslobby was van een van de grootste wapenfabrikanten ter wereld, Raytheon. Dan doel ik vooral op de technologische wapenwedloop die de Verenigde Staten voert tegen zichzelf: wat kan, moet; wat moet, kan beter; en tegen alsmaar hogere kosten. Niet voor niets gaat 54% van de overheidsbudgetten voor onderzoek in de VS naar militair onderzoek. Dat is waanzinnig.

Het wordt steeds alledaagser om te smijten met grote cijfers. Laat ik ook mijn duit in het zakje doen. Op dit moment wordt jaarlijks wereldwijd voor meer dan 1.300.000.000.000 dollar aan legers besteed. De Verenigde Staten nemen daarvan de helft voor hun rekening. Dat is geld bestemd voor het handhaven en versterken van vrede en veiligheid. Balken en strepen zorgen dat zij vooraan staan bij vraagstukken hierover en dus ook bij de verdeling van het geld.

Veiligheid is echter ook een dak boven je hoofd, een inkomen, voedsel op je bord, droge voeten, niet sterven aan een zwangerschap, een netje boven je bed etc. Voor grote groepen en steeds grotere groepen zijn dit allerminst zekerheden. Het leven is voor hen vol gevaar en allerminst veilig en zeker. Eisenhouwer sprak in 1961 nog uitdrukkelijk over militaire veiligheid, die toevoeging hoor je nog zelden. Dat militairen en vooral zij voor veiligheid zorgen lijkt net zo natuurlijk als het dragen van schoenen om je voeten droog en warm te houden.

Het klimaatprobleem zal de wereld in 2020 alleen al 175 miljard euro kosten berekende de Europese Unie, de Millennium Ontwikkelingsdoelen 40 – 60 miljard dollar extra per jaar. Dat berekende de wereldbank in 2004. De economische crisis vraagt om tientallen miljarden extra voor de zwaarst getroffenen meldde het IMF vorige week.

Er is dat potje van 1.300 miljard dollar. De helft daarvan wordt uitgegeven op kosten van de rest van de wereld. Zij lenen de VS immers het geld zodat het Pentagon op te grote voet kan blijven leven.

Mij lijkt er niets mis mee als er een campagne komt die stelt dat hier tien procent van af moet. Het lijkt mij een rechtvaardige eis. Zeker op een keerpunt van de geschiedenis, waarop de wereld de Koude Oorlog ontgroeit is en de Verenigde Staten niet langer het terrorisme als grootste bedreiging zien, maar de economische crisis die zoveel mensen in diepe ellende stort. Laat hen, maar ook de rest van de wereld dan de tering naar de nering zetten. Misschien kan dit onderwerp aan de orde komen op de viering van 60 jaar NAVO in april dit jaar.

Dat wilde ik vrijdag zeggen en na enige twijfeling deed ik dat ook. Want ik wil mijn mond zo graag opendoen om te zeggen dat in tijden van crisis wel iets van dat militaite budget af mag om de zwakste hier en daar veiligheid te geven.

Martin Broek

(12 maart 2009)

Deze column is gebaseerd op de serie over wapens en ontwikkeling en geschreven voor konfrontatie

Toevoeging:
Het einde van de column heb ik veranderd. Het was niet mijn bedoeling om in eerste plaats over mijn eigen gezondheid te schrijven, wel om mijn beperkingen aan te geven, terwijl het zo nodig en wenselijk is dat mensen hun mond opendoen.

Toevoeging 2: Even heb ik getwijfeld of ik een tweede blog zou wijden aan de bijeenkomst in Eindhoven over het Militair Industrieel Complex. Ik heb besloten het niet te doen. Wel wil ik er hier kort op terug komen. Aan het einde van zijn verbijsterend mooie inleiding maakte de polemoloog Wecke de volgende opmerking:

"Voorzitter nog een opmerking. In een artikel van Ko Colijn en Freke Vuist wordt de opmerking gemaakt dat de staatssecretaris van Defensie in 1973 klikte naar de Amerikanen. Hij gaf gegevens door uit de Ministerraad ten faveure van een nieuw Amerikaans gevechtsvliegtuig. Die staatssecretaris van Defensie was destijds Bram Stemerdink.”

Wat een toeval Bram was precies de voorzitter van de dag en had in zijn inleidende praatje - zowel op papier als woordelijk - beweerd dat de Franse Mirage was afgevallen in de race voor een nieuw vliegtuig, omdat de maker daarvan de Belgische premier Vanden Boeynants (VDB) had omgekocht en men de aanschaf van de Mirage daarom te risicovol vond. Geconfronteerd met zo’n elegante, maar wel krachtige, aanval op zijn handelen stond de politicus in Stemerdink gelijk op. Hij kwam met een mooie anekdote:

“Op een dag stapt mijn secretaresse binnen en zegt Mijnheer de Minister [Stemerdink was inmiddels minister van Defensie in de periode 1976-77]: ‘er is een mijnheer van de inlichtingendienst die uw archief wil zien van toen u staatssecretaris was, zonder dat u daarvan mag weten. Kunt u die niet even zelf spreken.’ Ik liet hem binnenroepen en heb nog nooit iemand zo bescheten gezien.
Wat wilt U?
Wilt U mijn archief zien?
Dat kan, ik heb de sleutel.
Wat wilt U zien?
Hij wilde het rapport zien over de aanschaf van de F-16. Ik pakte het gelijk uit de kast. 'Ja die is het', zei de inlichtingen man. Ik liet destijds de rapporten die ik kreeg altijd doorslaan met blauw vloeipapier om mijn aantekeningen op te maken en Vredeling (de minister van Defensie in 1973) maakte rommelig zijn aantekeningen in de kantlijn. Hij had mijn schone rapport geleend en laten kopiëren en dat was teruggevonden in het Oostblok [ik meen dat hij zei door een dubbelspion, MB].”

Ik weet niet of dit verhaal ook in de memoires van Stemerdink staat, maar hier diende de anekdote duidelijk om de vraag van Wecke te ontwijken en te doen vergeten. Die vraag prikte nl. door de stelling van Stemerdink heen dat uiteindelijk na een onafhankelijke beoordeling de keuze op de Amerikaanse F-16 was gevallen. Dat het de Mirage niet werd, kwam alleen door VDB.

En passant wordt nog even duidelijk gemaakt dat niet zijn afdeling, maar die van Vredeling verantwoordelijk was, voor het lekken naar de Russen. Over zijn lekken aan de Amerikanen geen woord meer. En dat die F-16 ook niet helemaal reukvrij werd aangeschaft daaraan werd nog geen voetnoot gewijd.

Toevoeging 3: Mijn bijdrage aan de reader staat op internet

Canada: Wapens om de crisis te bezweren

In Canada staan er nog voor miljarden niet door de politiek geloodste materieelplannen op stapel. Deze moeten zo snel mogelijk goedgekeurd worden, zo zeggen politici en medewerkers van de industrie. Het kan Canada uit de recesssie helpen om juist nu goedkeuring te verstrekken, zo melden ze in Defense News (8 december 2008, de complete tekst in de reactieruimte). Canada behoort binnen de NAVO al tot de grootbesteders, met bijna 20 miljard euro per jaar aan uitgaven. Het geluid heeft daarom gewicht.

PS Zie Wanted, over wapenssmokkelende schurk met Nederlandspaspoort(nummer).
PS2 En zie ook citaat van de dag 14 december (in het informatieblok of op de citatenpagina).

De wapenindustrie boert goed

Hiernaast de koersontwikkeling in de periode 9 okt. tot 9 dec. 2008
van:
BAE Systems (donker bl.)
FTSE 100 (rood)
Boeing (grijs)
Lockheed Martin (lihct bl.)
Raytheon (groen)
EADS (oranje)







Je ziet dat investeerders de defensieindustrie hoger waarderen dan de Financial Times Stock Exchange Index (de belangrijkste graadmeter van de effectenbeurs van Londen). De dip na de verkiezing van Obama is al weer bijna verdwenen. Alleen Boeing dat voor zijn omzet in nog grotere mate afhankelijk is van de verkoop van conjunctuurgevoelige civiviele vliegtuigen komt veel lager uit. Alle anderen hoger. Crisis en bewapening gaan nog steeds hand in hand. Het lijkt mij een gemene mix.

2009 wordt een goed jaar voor de Nederlandse wapenindustrie
Defensie-industrie verwacht goede zaken in 2009
Gebaseerd op: De Telegraaf (29-12-2008)

De Nederlandse defensie-industrie rekent op een vruchtvol 2009. Dat wil zeggen dat ze verwachten veel nieuw oorlogstuig te verkopen. Met name Thales Nederland en Damen Schelde Naval doen goede zaken volgend jaar, maar ook Stork Aerospace rekent op veel werkzaamheden als volgend jaar wordt besloten tot de aanschaf van twee testtoestellen van de Joint Strike Fighter (JSF), een mogelijke opvolger van de F16-straaljager. Thales heeft 1 miljard euro aan orders uitstaan. Het gaat vooral om geavanceerde radarsystemen. Damen Schelde Naval gaat komend jaar werken aan vier fregatten in De Zeven Provinciën klasse, commandofregatten met stealth-eigenschappen. Voor Indonesië en Marokko bouwt Damen korvetten uit de Sigma klasse. De Indonesische order heeft een transactiewaarde van ruim 1 miljard euro.
*****************************

Singapore Boosts Defense Spending 6 Percent
By AGENCE FRANCE-PRESSE
Published: 22 Jan 07:13
SINGAPORE - Singapore, battling what likely is its worst-ever recession, plans to increase defense spending by 6.0 percent from a year ago, estimates released Jan. 22 showed.The government intends to spend 11.45 billion Singapore dollars (7.66 billion US) on defense during the 2009 fiscal year, the estimates showed. Zie hier Zie eerdere bijdragen over hetzelfde onderwerp: Wanneer gaat de wind uit het zuiden blazen? 14/10/8 Minder wapens. Wie durft? 8/10/8 Verzekerde winst, door financiële crisis 6/10/8 Investeringsadvies: lucratieve wapens 4/10/8

2 Baltic States Cut Defense Spending

By GERARD O’DWYER
HELSINKI — Estonia and Lithuania may re­duce defense spending below 2008 levels in the face of growing budget deficits and a worsening economic outlook.

Amerika aan de ontbijttafel

In november 2002 zat ik in een, door het lage witgepleisterde plafond, op een bunker lijkende eetzaal van een Italiaans hotel te ontbijten. Goed uitgerust liet ik me ontvallen dat ik me niet kon voorstellen waarom tijdens de Senaatsverkiezingen weer de Republikeinen werden gekozen. In korte tijd had de Regering Bush al zoveel bagger over het land en de wereld uitgestort dat het mij meer dan genoeg leek. De reactie kwam van verschillende kanten tegelijk: “Vind jij dat het iets uit maakt de Democraten of de Republikeinen aan de macht?”
De toon maakte duidelijk dat dit geen vraag, maar een verwijt was. Al kan dat ook door mijn onzekerheid zo overgekomen zijn.

De vraag, aan die ontbijttafel gesteld, heeft lang door mijn hoofd gezworven. Hij nam de vorm aan van een spreekwoord: Word je liever door de hond of de kat gebeten? Een valse kat kan je gemeen bijten en nog krabben ook, maar dat gemene geldt voor een valse hond in nog sterkere mate. Ja, ik heb beelden nodig om abstracties enigszins te kunnen bevatten. Ik weet ook dat een beter Amerika er niet komt doordat een van beide partijen aan de macht is; aan valse honden en katten heb je uiteindelijk weinig. Je moet macht ontwikkelen om ervan af te komen of ze aan banden te leggen. Dat kan door het organiseren van idealen onafhankelijk van de gevestigde politiek: activiteiten tegen de doodstraf, tegen de slechte sociale omstandigheden, een goed klimaatbeleid, voor een ander Midden-Oosten beleid etc. Het ging mij ook niet om een pleidooi voor Al Gore, of Kerry of de Democraten an sich. Het was een uitroep van pijn, een kyriegebed zou een vriendin, die dominee is, het noemen: ‘God waarom nog meer van die ellende?’ Ik ken geen God, maar kyriegebeden rollen regelmatig over mijn lippen.

Bush en zijn bende voor de nieuwe Amerikaanse eeuw hebben een jaar of zes vakbekwaam en activistisch de ruimte gepakt die ze konden krijgen. Ze gingen buiten de krijtlijnen voor het Amerikaanse beleid. Ze waren zelfs in staat Colin Powell, de ideale opa, mee te krijgen. De rechtsbuitens van de Amerikaanse politiek kregen het voor het zeggen. We zijn niet door een cyperse kater, maar door een gemene mastino gebeten. Ik kan de uitroep van die ochtend ook achteraf nog steeds goed begrijpen.

De Amerikaanse buitenlandse politiek wordt vooral door binnenlandse wensen en problemen gedreven. Werkgelegenheid speelt daarbij een belangrijke rol. Zeker tijdens de financiële crisis en recessie zijn dat ook banen in het leger en in de wapenindustrie. Obama staat voor minder wapens en meer geld voor de troepen. Hij is tegen kernwapens en voor diplomatie, maar uiteindelijk zal hij toch rekening moeten houden met de mensen die werken bij de invloedrijke wapengiganten.

Dat werd een maand voor de verkiezingen al duidelijk . De Amerikaans-Taiwanese Busisness Council was in staat de wapens voor Taiwan weer op de agenda te krijgen. In 2001 beloofde Bush een grote wapenleverantie aan Tapei, waar in zeven jaar weinig van is uitgevoerd. Zowel Obama als McCain spraken zich begin oktober uit voor de mega deal ter waarde van 6 miljard euro. Er is een klein verschil tussen de visie van beide. Het viel op dat Obama niets zei over een aantal wapens die Taiwan oorspronkelijk wel zou krijgen, maar die nu niet in het pakket zaten, zoals diesel aangedreven onderzeeërs*, Black Hawk helikopters en geavanceerde F-16C/D’s. Terwijl McCain ook deze leveringen ondersteunde. Op vragen hierover weigerde Obama te antwoorden. Niet aan de orde, zo is het standpunt, dat daarmee het niet, maar vooral ook wel leveren open laat.

Buitenlandse wapenleveranties kan je niet een op een vergelijken met binnenlands besteedde dollars. Dat weet ik wel. Maar de nu al ingezette harde China-lijn geeft ook aan dat het Pentagon niet vergeten zal worden in de buitenlandse politiek. Optimisten stellen dat door de financiële crisis het Pentagon zijn wensen naar beneden bij zal moeten stellen. Ik wil niet bij de pessimisten horen, maar het kan ook allemaal een beetje anders gaan. Het verdedigen van de Amerikaanse positie wordt niet minder belangrijk tijdens een crisis. Het zou ingaan tegen een constante in de Amerikaanse politiek sinds de Tweede Wereldoorlog om juist in een dergelijke situatie het leger te verzwakken. In Europa zie je nu al beide reacties: uitgaven omlaag (Italië en Spanje), uitgaven omhoog (Frankrijk). Het is te eenvoudig om te denken dat een recessie minder uitgaven voor het leger zou betekenen. McCain zei het heel duidelijk: Freeze on everything but Defense, Veterans & entitlements. Dat is volgens de agenda van Bush sr. , Clinton, Balkenende, Brown etc. Minder staat en verhoudingsgewijs meer krijgsmacht, dat is de koers van de neo-liberalen in een notendop.

De krijgsmacht is ook nog eens een grote werkgever. Lockheed Martin en Raytheon zullen alles en iedereen inzetten om aan te tonen dat het Pentagon onmisbaar is voor innovatieve banen, nieuwe producten en werkgelegenheid. Bovendien is de krijgsmacht de parel van de natie. Er zal een sterke sociale beweging nodig zijn om er voor te zorgen dat het Amerikaanse defensiebudget een stuk lager wordt, zowel de sociale situatie als de miserabele staat van de infrastructuur smeken om een hoger budget daarvoor. Daar kunnen politici ook een rol in spelen. Zie bijvoorbeeld de oproep van Barney Frank om de defensie uitgaven met 25% te korten. Zo’n oproep doet in Nederland geen enkele parlementariër.

Om eerlijk te zijn toch was ik wel voor Obama. Een zwarte president na een geschiedenis, die onder andere het keiharde Strange Fruit, gezongen door Billie Holliday opleverde. Het is een verzachting van de pijn na eeuwen keiharde onderdrukking. Ik ben bang dat ik het niet kan laten toch ook een beetje voor de valse kat, als beste van de twee, te kiezen.

Martin Broek

* daarover valt nog veel meer te zeggen
De column is geschreven voor Konfrontatie

Dit kreeg mijn zwarte Amerikaanse buurman van zijn nicht:

Rosa Parks sat so Martin could walk...
Martin walked so Obama could run
Obama is running so our children can fly.

"Hopelijk komt er eindelijk wat toekomst voor ons," voegde ze er aan toe.